मराठा आरक्षण: एक न्याय्य मागणी

´Ö¸üÖšüÖ †Ö¸üõÖÞÖ : ‹Ûú ®µÖÖµµÖ ´ÖÖÝÖÞÖß
	›üÖò. ¸üÖ•Öë¦ü ¿Öê•Öãôû ˆ¯Ö¯ÖÏÖ“ÖÖµÖÔ, ×¾Ö¾ÖêÛúÖ®ÖÓ¤ü Ûú»ÖÖ, ÃÖ¸ü¤üÖ¸ü ¤ü×»Ö¯ÖØÃÖÝÖ ¾ÖÖ×ÞÖ•µÖ ¾Ö ×¾Ö–ÖÖ®Ö ´ÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖ, †Öî¸ÓüÝÖÖ²ÖÖ¤ü. Email : rbshejul71@gmail.com Mob. No. 9404614671

 

¯ÖÏßÖÖ¾Ö®ÖÖ : •µÖÖ ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖᯙ ”û. ¿ÖÖÆæü ´ÖÆüÖ¸üÖ•ÖÖÓ®Öß ÛúÖê»ÆüÖ¯Öæ¸ü µÖÖ ŸµÖÖÓ“µÖÖ ÃÖÓãÖÖ®ÖÖŸÖ ÃÖ¾ÖÔ ´ÖÖÝÖÖÃÖ •ÖÖŸÖàÃÖÖšüß †Ö¸üõÖÞÖ »ÖÖÝÖã Ûú¹ý®Ö ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ÛÎúÖÓŸÖß ‘Ö›ü¾Öã®Ö †ÖÞÖ»Öß ŸµÖÖ“Ö ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ»ÖÖ †Ö¸üõÖÞÖ ×´Öôû×¾ÖÞµÖÖÃÖÖšüß ÃÖÓ‘ÖÂÖÔ Ûú¸üÖ¾ÖÖ »ÖÖÝÖŸÖ †ÃÖæ®Ö ´Ö¸üÖšüÖ †Ö¸üõÖÞÖ µÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ¾Ö¹ý®Ö ¸üÖ•µÖÖŸÖ“Ö ®Ö¾Æêü ŸÖ¸ü ¤êü¿Ö³Ö¸üÖŸÖ “Ö“ÖÖÔ ÃÖã¹ý †ÖÆêü; †Ö×ÞÖ ÜÖÖÃÖ Ûú¹ý®Ö ‡ÓÝÖÏ•Öß ´ÖÖ¬µÖ´ÖÖŸÖᯙ ¤îü×®ÖÛêú ØÛú¾ÖÖ ¾Öê²ÖÃÖÖ‡Ô™ü ¾Ö¸ü ¯ÖÏÛúÖ×¿ÖŸÖ —ÖÖ»Öê»Öê »ÖêÜÖ µÖÖŸÖæ®Ö ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖÃÖ ÛãúÞÖ²Öß ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ¯ÖÖÃÖæ®Ö ¾ÖêÝÖôêû Ûú¹ý®Ö ´Ö¸üÖšüÖ Æüß ¾ÖêÝÖôûß ¾Ö ¯ÖÏãÖÖ×¯ÖŸÖ •ÖÖŸÖ Ûú¿Öß †ÖÆêü, Æêü ÃÖÖÓÝÖÞµÖÖ“ÖÖ ¯Öϵ֟®Ö ÃÖã¹ý †ÖÆêü. ÛãúÞÖ²Öß ¾Ö ´Ö¸üÖšüÖ Æêü ÃÖ´ÖÖ•Ö‘Ö™üÛú ¾ÖêÝÖ¾ÖêÝÖôêû ®ÖÃÖã®Ö ŸÖê ‹Ûú“Ö †ÖÆêüŸÖ, µÖÖ“Öê ¯Öã¸êüÃÖê –ÖÖ®Ö ®ÖÃÖ»µÖÖ®Öê Æüß ÝÖ±ú»ÖŸÖ —ÖÖ»Öê»Öß †ÖÆêü. ÛúÖÆüß ¾µÖŒŸÖà®Öß ‡»ÖꌙÒüÖò×®ÖÛú ¯ÖÏÃÖÖ¸ü´ÖÖ¬µÖ´ÖÖÓ¾Ö¸üᯙ “Ö“Ö쓵ÖÖ ´ÖÖ¬µÖ´ÖÖŸÖæ®Ö ¸üÖ•µÖ‘Ö™ü®ÖÖ ¾Ö ›üÖò. ²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²Ö †ÖÓ²Öê›üÛú¸ü µÖÖÓ“Öê ®ÖÖ¾Ö ‘Öê‰ú®Ö ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö †Ö¸üõÖÞÖÖÃÖ ÛúÃÖÖ ¯ÖÖ¡Ö ®ÖÖÆüß Æêü ÃÖÖÓÝÖÞµÖÖ“ÖÖ ¯Öϵ֟®ÖÖŸÖ ¸üÖ•µÖ‘Ö™ü®ÖÖ Ûú»Ö´Ö 15(4), 16(4), 46 ¾Ö 335 µÖÖÓ´Ö¬Öᯙ †ÖÓŸÖ¸üÃÖÓ²ÖÓ¬Ö »ÖõÖÖŸÖ ®Ö ‘ÖêŸÖÖ †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •ÖÖŸÖß, †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •Ö´ÖÖŸÖß µÖÖÓ“Öê †Ö¸üõÖÞÖ ¾Ö ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖáµÖÖÓ“Öê †Ö¸üõÖÞÖ †ÃÖÖ ³Öê¤ü Ûú¸üÞµÖÖ“ÖÖ ¯Öϵ֟®Ö Ûêú»ÖÖ. ŸµÖÖÓ®ÖÖ Ûú¤üÖ×“ÖŸÖ ´ÖÖ×ÆüŸÖ ®ÖÃÖê»Ö Ûúß ‘Ö™ü®ÖÖÃÖ×´ÖŸÖß®Öê šü¸üÖ¾Ö ¯ÖÖ¸üßŸÖ Ûêú»Öê»ÖÖ ®ÖÃÖŸÖÖÓ®ÖÖÆüß ²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²Ö †ÖÓ²Öê›üÛú¸üÖÓ®Öß ´Öã»Ö³ÖæŸÖ ÆüŒÛúÖŸÖ µÖêÞÖÖ·µÖÖ Ûú»Ö´Ö 16 ´Ö¬µÖê 16(4) µÖÖ ˆ¯ÖÛú»Ö´ÖÖ“Öß ŸÖ¸üŸÖã¤ü Ûú¹ý®Ö ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖáµÖÖÓ®ÖÖ ÃÖã¨üÖ †Ö¸üõÖÞÖ ×´Öôêû»Ö µÖÖ“Öß ¾µÖ¾ÖãÖÖ Ûêú»Öß. •Öê »ÖÖêÛú Ûú»Ö´Ö 335 ´Ö¬Öᯙ †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •ÖÖŸÖß ¾Ö †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •Ö´ÖÖŸÖà“µÖÖ †Ö¸üõÖÞÖÖÃÖ Ûú»Ö´Ö 16(4) ¯ÖÖÃÖã®Ö †»ÖÝÖ Ûú¸üŸÖÖŸÖ. ŸÖê¾ÆüÖ ŸµÖÖÓ®ÖÖ Ûú»Ö´Ö 16(1) ´Ö¬Öᯙ ÃÖ´ÖÖ®Ö ÃÖÓ¬Öß“Öê ŸÖŸ¾Ö ¾Ö ŸµÖÖÃÖ †¯Ö¾ÖÖ¤ü ´ÆüÞÖã®Ö ´ÖÖÝÖÖÃÖ ‘Ö™üÛúÖÓ®ÖÖ ÃÖ´ÖÖ®Ö ÃÖÓ¬Öß ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖêÞµÖÖÃÖÖšüß ×®Ö´ÖÖÔÞÖ Ûêú»Öê»Öê Ûú»Ö´Ö 16(4) µÖÖŸÖᯙ †ÖÓŸÖ¸üÃÖÓ²ÖÓ¬Ö µÖÖ“Öê –ÖÖ®Ö ®ÖÃÖŸÖê. ¾µÖÖ¯ÖÛú †£ÖÖÔ®Öê Ûú»Ö´Ö 16(4) ´Ö¬µÖê Ûêú¾Öôû ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖáµÖÖÓ“ÖÖ“Ö ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö ÆüÖêŸÖ ®ÖÖÆüß ŸÖ¸ü †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •ÖÖŸÖß ¾Ö †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •Ö´ÖÖŸÖß µÖÖÓ“µÖÖÆüß †Ö¸üõÖÞÖÖ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö ÆüÖêŸÖÖê, ÛúÖ¸üÞÖ †Ö¸üõÖÞÖ Æêü ÃÖ´ÖÖ®Ö ÃÖÓ¬Öß“µÖÖ ŸÖŸ¾ÖÖ“ÖÖ“Ö ‹Ûú ³ÖÖÝÖ †ÖÆêü. ¤ãüÃÖ¸üÖ ´Öã§üÖ †ÃÖÖ Ûúß, ²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²ÖÖÓ®ÖÖ Ûêú¾Öôû †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •ÖÖŸÖß ¾Ö †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •Ö´ÖÖŸÖß µÖÖÓ“µÖÖÃÖÖšüß“Ö †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß ŸÖ¸üŸÖæ¤ü Ûú¹ý®Ö £ÖÖÓ²ÖŸÖÖ †Ö»Öê †ÃÖŸÖê, ´ÖÖ¡Ö ŸµÖÖÓ®Öß ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÙÝÖµÖ •Öê “ÖÖŸÖã¾ÖÔÞµÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö¾µÖ¾ÖãÖêŸÖ ¿Öã¦ü ´ÆüÞÖã®Ö †ÖêôûÜÖ»Öê •ÖÖŸÖÖŸÖ µÖÖÓ“µÖÖÃÖÖšüß ÃÖã¨üÖ †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß ŸÖ¸üŸÖæ¤ü ÛúÖ Ûú¸üÖ¾Öß¿Öß ¾ÖÖ™ü»Öß †ÃÖê»Ö? ÜÖÖê»ÖÖŸÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü Ûêú»µÖÖ¾Ö¸ü †ÃÖê »ÖõÖÖŸÖ µÖêŸÖê Ûúß ²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²Ö •Öß¾Ö®Ö³Ö¸ü ÃÖ´ÖŸÖê¾Ö¸ü †Ö¬ÖÖ׸üŸÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ×®Ö´ÖÖÔÞÖ Ûú¸üÞµÖÖÃÖÖšüß •Öß ¬Ö›ü¯Ö›ü Ûú¸üßŸÖ ÆüÖêŸÖê, ŸµÖÖ ¾µÖÖ¯ÖÛú ¸üÞÖ×®ÖŸÖß“ÖÖ“Ö ÆüÖ ‹Ûú ³ÖÖÝÖ ÆüÖêŸÖÖ. †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •ÖÖŸÖß, †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •Ö´ÖÖŸÖß ¾Ö ¿Öã¦ü †ÃÖ»Ö껵ÖÖ ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖáµÖ •ÖÖŸÖß •µÖÖ ´Ö®Öã¾ÖÖ¤üß ÃÖ´ÖÖ•Ö¾µÖ¾ÖãÖꓵÖÖ ÃÖ¾ÖÖÔ׬ÖÛú ²Öôûß šü¸ü»Ö껵ÖÖ †ÖÆêüŸÖ, †Ö¸üõÖÞÖÖ“µÖÖ ´ÖÖ¬µÖ´ÖÖŸÖæ®Ö ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“µÖÖ ´ÖãÜµÖ ¯ÖϾÖÖÆüÖŸÖ µÖê‰ú®Ö Ûêú¾ÆüÖ ®ÖÖ Ûêú¾ÆüÖ ŸÖ¸üß ÃÖ´ÖÖ®Ö ×ÆüŸÖÃÖÓ²ÖÓ¬ÖÖ“µÖÖ †Ö¬ÖÖ¸êü ‹Ûú•Öæ™ü ÆüÖê‰ú®Ö ´Ö®Öã¾ÖÖ¤üß ¾µÖ¾ÖãÖê»ÖÖ ®Öêß֮ÖÖ²ÖãŸÖ Ûú¸üŸÖᯙ †¿Öß ŸµÖÖÓ“Öß ´Ö®ÖÖê¬ÖÖ¸üÞÖÖ †ÃÖÖ¾Öß. †ÖÞÖÜÖß ‹Ûú »ÖõÖÖŸÖ ‘ÖêÞµÖÖÃÖÖ¸üÜÖß ²ÖÖ²Ö †¿Öß Ûúß, ‘Ö™ü®ÖÖÃÖ×´ÖŸÖß¾Ö¸ü •ÖÖÞµÖÖ¯Öæ¾Öá ²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²ÖÖÓ®Öß "¿Öã¦ü ¯Öæ¾Öá ÛúÖêÞÖ ÆüÖêŸÖê" µÖÖ ÝÖÏÓ£ÖÖŸÖ ”û. ׿־ÖÖ•Öß ´ÖÆüÖ¸üÖ•ÖÖÓ“µÖÖ ¸üÖ•µÖÖ׳ÖÂÖêÛú ‘Ö™ü®Öê“Öß ÃÖ×¾Ößָü ´ÖÖ×ÆüŸÖß ¤êü‰ú®Ö ”û. ׿־ÖÖ•Öß ´ÖÆüÖ¸üÖ•Ö Æêü ¿Öã¦ü †ÃÖ»µÖÖ“Öê ´Æü™ü»Öê ÆüÖêŸÖê.1 ŸÖê¾ÆüÖ Ûú»Ö´Ö 16(4) ´Ö¬µÖê ¿Öã¦ü ÃÖ´Ö•Ö»µÖÖ •ÖÖÞÖÖ·µÖÖ ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖáµÖÖÓÃÖÖšüß †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß ŸÖ¸üŸÖæ¤ü Ûú¸üŸÖÖÓ®ÖÖ ²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²ÖÖÓ“µÖÖ ›üÖêôû¶ÖÃÖ´ÖÖê¸ü •µÖÖÃÖ ÛãúÞÖ²Öß ´Æü™ü»Öê •ÖÖµÖ“Öê †ÃÖÖ ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ®ÖÃÖê»Ö, †ÃÖê ÛãúÞÖß ´ÆüÞÖã ¿ÖÛêú»Ö ÛúÖµÖ? µÖÖ »ÖêÜÖÖŸÖ †Ö¸üõÖÞÖ ´ÆüÞÖ•Öê ÛúÖµÖ? ŸÖê ÛúÖêÞÖÖ»ÖÖ ×´ÖôûŸÖê? †Ö¸üõÖÞÖÖ¾Ö¸ü ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê ‘ÖÖŸÖ»Öê»Öß 50 ™üŒÛêú “Öß ´ÖµÖÖÔ¤üÖ µÖÖêÝµÖ Ûúß †µÖÖêݵÖ? ´Ö¸üÖšüÖ †Ö×ÞÖ ÛãúÞÖ²Öß Æêü ¾ÖêÝÖ¾ÖêÝÖôêû ®ÖÃÖæ®Ö ‹Ûú“Ö †ÖÆêüŸÖ. Æêü ïÖ™ü Ûú¸üÞµÖÖ“ÖÖ ¯Öϵ֟®Ö Ûú¹ý®Ö ‡ÓÝÖÏ•Öß ´ÖÖ¬µÖ´Öê ¾Ö ´ÖÆüÖ¸üÖ™ÒüÖŸÖᯙ ÛúÖÆüß †³µÖÖÃÖÛúÖÓ®Öß ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ²Ö§ü»Ö •Öê ¯ÖÏ¿®Ö ˆ³Öê Ûêú»Öê †ÖÆêüŸÖ, ŸµÖÖ“Öß ˆ¢Ö¸êü ¤êüÞµÖÖ“ÖÖ ¯Öϵ֟®Ö Ûêú»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.   †Ö¸üõÖÞÖ ÛúÖêÞÖÖÃÖ †Ö×ÞÖ ÛúÖ ×¤ü»Öê •ÖÖŸÖê? †Ö×ÞÖ ŸµÖÖ“Öß ÛúÖ»Ö´ÖµÖÖÔ¤üÖ ÛúÖµÖ †ÖÆêü? ‘Ö™ü®ÖÖ ÃÖ×´ÖŸÖßŸÖ •µÖÖ •µÖÖ ´ÖãªÖÓ¾Ö¸ü ÝÖÓ³Ö߸ü “Ö“ÖÖÔ —ÖÖ»Öß ŸµÖÖ¯ÖîÛúß †Ö¸üõÖÞÖÖ“ÖÖ ´Öã§üÖ ‹Ûú ÆüÖêµÖ. ÜÖ¸êüŸÖ¸ü ‘Ö™ü®ÖÖ ÃÖ×´ÖŸÖߟÖᯙ ²Ö¸êü“Ö ÃÖ¤üÃµÖ Æêü ÛúÖêÞÖŸµÖÖÆüß ¯ÖÏÛúÖ¸ü“µÖÖ †Ö¸üõÖÞÖ ¬ÖÖê¸üÞÖÖ×¾Ö¹ý¨ü ÆüÖêŸÖê. ´ÖÖ¡Ö ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖáµÖ ÃÖ¤üõÖÖÓ“µÖÖ ¯ÖϳÖÖ¾Öß ´ÖÖÓ›üÞÖß´Öãôêû †Ö×ÞÖ ÛúÖÆüß ˆ¤üÖ¸ü´ÖŸÖ¾ÖÖ¤üß ˆ““Ö•ÖÖ×ŸÖµÖ ÃÖ¤üõÖÖÓ“µÖÖ ¯ÖÖšüವÖÖ´Öãôêû †Ö¸üõÖÞÖÖÃÖÓ²ÖÓ¬ÖßŸÖ ŸÖ¸üŸÖã¤üß ‘Ö™ü®ÖÖÃÖ×´ÖŸÖß®Öê ´ÖÓ•Öã¸ü Ûêú»µÖÖ. †Ö¸üõÖÞÖ Æêü †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •ÖÖŸÖß, †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •Ö´ÖÖŸÖß ¾Ö ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ •ÖÖŸÖß µÖÖÓ®ÖÖ ×¤ü»Öê •ÖÖŸÖê. †Ö¸üõÖÞÖ Æüß ÛúÖêÞÖß ÛúÖêÞÖÖ¾Ö¸ü ¤üµÖÖ ³ÖÖ¾Ö®Öê®Öê Ûêú»Öê»ÖÖ ˆ¯ÖÛúÖ¸ü ®ÖÃÖã®Ö ¿ÖêÛú›üÖê ¾ÖÂÖÖÕ¯ÖÖÃÖæ®Ö ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ×¾ÖÂÖ´ÖŸÖÖÛúÖ¸üÛú •ÖÖן־µÖ¾ÖãÖê´Öãôêû ³Öê¤ü³ÖÖ¾Ö ¾Ö †®µÖÖµÖÖÃÖ ²Öôûß ¯Ö›ü»Ö껵ÖÖ ÃÖ´Öã¤üÖµÖÖÓ®ÖÖ ¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ®Ö ¾Ö ÃÖ¢ÖêŸÖ ³ÖÖ×ÝÖ¤üÖ¸üß ×´ÖôûÖ¾Öß, ŸµÖÖÓ®ÖÖ ŸÖê£Öê µÖÖêÝµÖ ŸÖê ¯ÖÏןÖ×®Ö׬֟¾Ö ×´ÖôûÖ¾Öê, ¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ®ÖÖŸÖ ÛúÖêÞÖŸµÖÖÆüß ‹ÛúÖ •ÖÖן֓Öß  ´ÖŒŸÖê¤üÖ¸üß ×®Ö´ÖÖÔÞÖ ÆüÖê‰ú ®ÖµÖê ´ÆüÞÖã®Ö •ÖÖ×ŸÖ ¾µÖ¾ÖãÖê®Öê Ûú´Ö•ÖÖê¸ü Ûêú»Ö껵ÖÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö‘Ö™üÛúÖÓÃÖÖšüß †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß ŸÖ¸üŸÖã¤ü Ûú¸üÞµÖÖŸÖ †Ö»Öê»Öß †ÖÆêü. †Ö¸üõÖÞÖ Æêü —ÖÖ»Ö껵ÖÖ †®µÖÖµÖÖ“Öß ³Ö¸ü¯ÖÖ‡Ô Ûú¸üÞµÖÖ“Öê ‹Ûú ÃÖÖ¬Ö®Ö †ÖÆêü. †Ö¸üõÖÞÖ ¤üÖê®Ö ¯ÖÏÛúÖ¸ü“Öê †ÖÆêü. ‹Ûú ´ÆüÞÖ•Öê ®ÖÖêÛú¸üß ¾Ö ׿ÖõÖÞÖÖŸÖᯙ †Ö¸üõÖÞÖ ¾Ö ¤ãüÃÖ¸êü ´ÆüÞÖ•Öê ¸üÖ•ÖÛúßµÖ †Ö¸üõÖÞÖ, ´ÆüÞÖ•Öê »ÖÖêÛúÃÖ³ÖÖ ¾Ö ×¾Ö¬ÖÖ®ÖÃÖ³ÖêŸÖ ‹ÃÖ. ÃÖß. ¾Ö ‹ÃÖ. ™üß. ¾ÖÝÖÖÕÃÖÖšüß ÛúÖÆüß •ÖÖÝÖÖ ¸üÖÜÖã®Ö šêü¾ÖÞÖê ‡. ŸµÖÖ“Öß ŸÖ¸üŸÖã¤ü Ûú»Ö´Ö 330 ¾Ö 332 ´Ö¬µÖê Ûú¸üÞµÖÖŸÖ †Ö»Öê»Öß †ÖÆêü. Ûú»Ö´Ö 15(4), 16(4) ¾Ö 335 ´Ö¬Öᯙ ŸÖ¸üŸÖã¤üß®ÖãÃÖÖ¸ü ‹ÃÖ. ÃÖß., ‹ÃÖ. ™üß. ¾Ö †Öê²ÖßÃÖß ¯ÖϾÖÝÖÖÕÃÖÖšüß ®ÖÖêÛú¸üߟÖᯙ †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß ŸÖ¸üŸÖã¤ü Ûú¸üÞµÖÖŸÖ †Ö»Öê»Öß †ÖÆêü. Ûú»Ö´Ö 15(4) Æêü ´Öãôû ¸üÖ•µÖ‘Ö™ü®Öê“ÖÖ ³ÖÖÝÖ ®Ö¾ÆüŸÖê, ´ÖÖ¡Ö 1950 »ÖÖ “ÖÓ¯ÖÛú´Ö ¤üÖê¸üÖ‡Ô ¸üÖ•Ö®Ö ×¾Ö. ´Ö¦üÖÃÖ ¸üÖ•µÖ µÖÖ ÜÖ™ü»µÖÖŸÖ ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê ´Ö¦üÖÃÖ ÃÖ¸üÛúÖ¸ü“Öß 'ÝÖ¾Æü®ÖÔ´Öë™ü Ûú´µÖã®Ö»Ö †Öò›Ôü¸ü' •µÖÖ«üÖ¸êü •ÖÖ×ŸÖ †Ö¬ÖÖ¸üÖ¾Ö¸ü ´Öê›üßÛú»Ö ¾Ö ‡ÓוÖ×®Ö†¸üàÝÖ“µÖÖ •ÖÖÝÖÖÓ“Öê †Ö¸üõÖÞÖ Ûú¸üÞµÖÖŸÖ †Ö»Öê ÆüÖêŸÖê, ŸÖß †Öò›Ôü¸ü ¸üÖ•µÖ‘Ö™ü®ÖÖ Ûú»Ö´Ö 15(1) ¾Ö 29(2) “ÖÖ ³ÖÓÝÖ Ûú¸üŸÖê ´ÆüÞÖã®Ö ¸ü§ü Ûú¸üÞµÖÖŸÖ †Ö»Öß ÆüÖêŸÖß. ŸµÖÖ´Öãôêû ŸÖê¾ÆüÖ ÛúÖµÖ¤üÖ ´ÖÓ¡Öß †ÃÖ»Ö껵ÖÖ ›üÖò. ²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²Ö †ÖÓ²Öê›üÛú¸üÖÓ®Öß ¯ÖϬÖÖ®Ö´ÖÓ¡Öß ¯ÖÓ›üßŸÖ ®ÖêÆü¹Óý“µÖÖ Æüß ²ÖÖ²Ö »ÖõÖÖŸÖ †ÖÞÖã®Ö ¤êü‰ú®Ö ¸üÖ•µÖ‘Ö™ü®ÖêŸÖ 1951 »ÖÖ ¯Ö×Æü»Öß ‘Ö™ü®ÖÖ¤ãü¹ýßÖß Ûú¹ý®Ö Ûú»Ö´Ö 15 ´Ö¬µÖê 15(4) “Öß ŸÖ¸üŸÖã¤ü Ûêú»Öß, •µÖÖ«üÖ¸üÖ ¿ÖÖÃÖ®ÖÖÃÖ †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •ÖÖŸÖß, †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •Ö´ÖÖŸÖß ¾Ö ¿ÖîõÖ×ÞÖÛú ¾Ö ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Ö껵ÖÖ ‘Ö™üÛúÖÓÃÖÖšüß ×¾Ö¿ÖêÂÖ ŸÖ¸üŸÖæ¤ü Ûú¸üÞµÖÖ“Öß ´Öã³ÖÖ ¤êüÞµÖÖŸÖ †Ö»Öß. µÖÖÃÖ ÃÖÛúÖ¸üÖŸ´ÖÛú ³Öê¤ü³ÖÖ¾Ö †ÃÖê ´Æü™ü»Öê •ÖÖŸÖê. †®ÖêÛú ¤êü¿ÖÖÓ´Ö¬µÖêÆüß †¿ÖÖ ¯Ö¨üŸÖß“Öß ¬ÖÖê¸üÞÖê ¸üÖ²Ö×¾Ö»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ. †Ö¸üõÖÞÖÖ“ÖÖ ÛúÖ»ÖÖ¾Ö¬Öß ×ÛúŸÖß †ÖÆêü? µÖÖ ×¾ÖÂÖµÖß ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖ ±úÖ¸ü ˆ»Ö™ü-ÃÖã»Ö™ü “Ö“ÖÖÔ ¯ÖÆüÖ¾ÖµÖÖÃÖ ×´ÖôûŸÖÖŸÖ. ¾Ö¸ü ˆ»»ÖêÜÖ Ûêú»µÖÖ¯ÖÏ´ÖÖÞÖê †Ö¸üõÖÞÖ Æêü ¤üÖê®Ö ¯ÖÏÛúÖ¸ü“Öê †ÖÆêü. ˆ¤üÖ. ®ÖÖêÛú·µÖÖ ¾Ö ÛúÖµÖ¤êü´ÖÓ›üôûÖŸÖᯙ †Ö¸üõÖÞÖ ‡. ‘Ö™ü®ÖÖÃÖ×´ÖŸÖßŸÖ µÖÖ ¤üÖê®Æüß ¯ÖÏÛúÖ¸ü“µÖÖ †Ö¸üõÖÞÖÖ¾Ö¸ü ÃÖÜÖÖê»Ö “Ö“ÖÖÔ ÆüÖê‰ú®Ö ¸üÖ•ÖÛúßµÖ †Ö¸üõÖÞÖ •Öê ±úŒŸÖ †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •ÖÖŸÖß ¾Ö †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •Ö´ÖÖŸÖà®ÖÖ ×¤ü»Öê»Öê †ÖÆêü, ŸµÖÖ“Öß ´ÖµÖÖÔ¤üÖ 10 ¾ÖÂÖì ‡ŸÖÛúß ÆüÖêŸÖß. 10 ¾ÖÂÖì ÃÖÓ¯Ö»µÖÖ®ÖÓŸÖ¸ü ŸµÖÖ ŸµÖÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö‘Ö™üÛúÖÓ“Öß ¸üÖ•ÖÛúßµÖ ¯ÖÏÝÖŸÖß ×ÛúŸÖß —ÖÖ»Öß, µÖÖ“ÖÖ †³µÖÖÃÖ Ûú¹ý®Ö ŸÖê ¯Öãœêü “ÖÖ»Öã šêü¾ÖÖµÖ“Öê ÛúÖ ²ÖÓ¤ü Ûú¸üÖµÖ“Öê µÖÖ“ÖÖ ×®ÖÞÖÔµÖ ‘ÖêÞµÖÖ“Öê ÛúÖµÖÔ ÃÖÓÃÖ¤êü¾Ö¸ü ÃÖÖê¯Ö×¾ÖÞµÖÖŸÖ †Ö»Öê ÆüÖêŸÖê. (´ÖÖ¡Ö Ûëú¦ ¿ÖÖÃÖ®Ö †ÃÖÖ ÛúÖêÞÖŸÖÖÆüß †³µÖÖÃÖ ®Ö Ûú¸üŸÖÖ ¤ü¸ü ¤üÆüÖ ¾ÖÂÖÖÕ®Öß ŸµÖÖ“Öß ´Öã¤üŸÖ ¾ÖÖœü×¾ÖŸÖ †ÖÆêü.) ®ÖÖêÛú·µÖÖŸÖᯙ †Ö¸üõÖÞÖ •Öê Ûú»Ö´Ö 15(4), 16(4) ¾Ö 335 ´Ö¬Öᯙ ŸÖ¸üŸÖã¤üß®ÖãÃÖÖ¸ü פü»Öê •ÖÖŸÖê, ŸµÖÖ¾Ö¸ü ‘Ö™ü®ÖÖÃÖ×´ÖŸÖßŸÖ 30 ®ÖÖê¾Æëü²Ö¸ü 1948 ¾Ö 14 †ÖòŒ™üÖê²Ö¸ü 1949 ¸üÖê•Öß “Ö“ÖÖÔ —ÖÖ»Öß ÆüÖêŸÖß, ´ÖÖ¡Ö ŸµÖÖ“ÖÖ ÛúÖ»ÖÖ¾Ö¬Öß ×ÛúŸÖß †ÃÖÖ¾ÖÖ µÖÖ²ÖÖ²ÖŸÖ ‹Ûú´ÖŸÖ ®Ö —ÖÖ»µÖÖ®Öê ŸµÖÖÃÖÖšüß ÛúÖêÞÖŸÖßÆüß ÛúÖ»Ö´ÖµÖÖÔ¤üÖ ×®Ö׿“ÖŸÖ Ûú¸üÞµÖÖŸÖ †Ö»Öê»Öß ®ÖÖÆüß. ¯Ö¸ÓüŸÖã †®ÖêÛú ‘Ö™ü®ÖÖÃÖ×´ÖŸÖß ÃÖ¤üõÖÖÓ®Öß •Öß ³ÖÖÂÖÞÖê Ûêú»Öß, ŸµÖÖ«üÖ¸êü †ÃÖê ´Æü™ü»Öê ÝÖê»Öê Ûúß, •ÖÖê¯ÖµÖÕŸÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖ •ÖÖןֆ֬ÖÖ¸êü ³Öê¤ü³ÖÖ¾Ö Ûêú»ÖÖ •ÖÖ‡Ô»Ö ŸÖÖê¯ÖµÖÕŸÖ †Ö¸üõÖÞÖ †Ö¾Ö¿µÖÛú †ÖÆêü. ÛúÖ¸üÞÖ •ÖÖןֳÖê¤üÖ´Öãôêû“Ö ¾µÖ׌ŸÖ»ÖÖ ÃÖÓ¬Öß ®ÖÖÛúÖ¸ü»Öß •ÖÖŸÖê. •Öê¾ÆüÖ ´ÖÖÝÖÖÃÖ •ÖÖŸÖà“Öê »ÖÖêÛú ˆ““Ö •ÖÖØŸÖ“µÖÖ »ÖÖêÛúÖÓ¿Öß ÃÖ´ÖÖ®ÖŸÖê®Öê ï֬ÖÖÔ Ûú¸üÞµÖÖ“Öß õÖ´ÖŸÖÖ ¬ÖÖ¸üÞÖ Ûú¸üŸÖᯙ ŸÖê¾ÆüÖ †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß ÝÖ¸ü•Ö ˆ¸üÞÖÖ¸ü ®ÖÖÆüß.2 †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •ÖÖŸÖß, †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •Ö´ÖÖŸÖß ¾Ö ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ •ÖÖŸÖß ÛúÖêÞÖŸµÖÖ †ÖÆêüŸÖ? †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß ŸÖ¸üŸÖæ¤ü Ûú¸üŸÖÖÓ®ÖÖ ‘Ö™ü®ÖÖÃÖ×´ÖŸÖß®Öê †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •ÖÖŸÖß, †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •Ö´ÖÖŸÖß ¾Ö ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ •ÖÖŸÖß µÖÖÓ“µÖÖÃÖÖšüß †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß ¾µÖ¾ÖãÖÖ Ûêú»Öß. ÛúÖ¸üÞÖ ¿ÖêÛú›üÖê ¾ÖÂÖì µÖÖ •ÖÖŸÖß ´ÖãÜµÖ ¯ÖϾÖÖÆüÖ“µÖÖ ²ÖÖÆêü¸ü †ÃÖ»µÖÖ®Öê ŸµÖÖÓ“Öê ¿ÖÖÃÖ®Ö¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ®ÖÖŸÖ ¯ÖÏןÖ×®Ö׬֟¾Ö ®Ö¾ÆüŸÖê ¾Ö ‹ÛúÖ ×¾Ö׿Ö™ü •ÖÖŸÖß“Öß ¿ÖÖÃÖ®Ö¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ®ÖÖ¾Ö¸ü ¯ÖÛú›ü ×®Ö´ÖÖÔÞÖ —ÖÖ»Öß ÆüÖêŸÖß. Æü¶Ö •ÖÖŸÖß ÛúÖêÞÖŸµÖÖ Æêü ÃÖ´Ö•Öã®Ö ‘ÖêÞµÖÖÃÖÖšüß ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö¾µÖ¾ÖãÖê“Öß ¸ü“Ö®ÖÖ ¯ÖÏ£Ö´Ö ÃÖ´Ö•Öã®Ö ‘µÖÖ¾Öß »ÖÖÝÖê»Ö.
²ÖÎÖ´ÆüÞÖ õÖ×¡ÖµÖ ¾Öî¿µÖ ¿Öæ¦ü †×ŸÖ¿Öæ¦ü ¾Ö †Öפü¾ÖÖÃÖß •Ö´ÖÖŸÖß	³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“Öê ´Öãܵ֟Ö: ¯ÖÖ“Ö ³ÖÖÝÖÖŸÖ ×¾Ö³ÖÖ•Ö®Ö Ûêú»Öê •ÖÖŸÖê. ˆ¤üÖ. ²ÖÎÖ´ÆüÞÖ, õÖסֵÖ, ¾Öî¿µÖ ¾Ö ¿Öã¦üÖÓ®ÖÖ ÃÖ¾ÖÞÖÔ ´ÆüÞÖã®Ö †ÖêôûÜÖ»Öê •ÖÖŸÖê ŸÖ¸ü ŸÖŸÛúÖ»Öß®Ö †Ã¯Öé¿µÖ •ÖÖØŸÖ®ÖÖ †×ŸÖ¿Öã¦ü ´ÆüÞÖã®Ö †ÖêôûÜÖ»Öê •ÖÖŸÖê. ŸÖÃÖê“Ö •µÖÖ •Ö´ÖÖŸÖß •ÖÓÝÖ»ÖÖŸÖ ¾ÖÖß־µÖ Ûú¸üßŸÖ †ÃÖŸÖ ŸµÖÖÓ®ÖÖ †Öפü¾ÖÖÃÖß •Ö´ÖÖŸÖß ´ÆüÞÖã®Ö ÃÖÓ²ÖÖê¬Ö»Öê •ÖÖŸÖê. †×ŸÖ¿Öã¦ü ¾Ö †Öפü¾ÖÖÃÖà®ÖÖ ÛúÖêÞÖŸÖÖÆüß ¾ÖÞÖÔ ®ÖÃÖ»µÖÖ®Öê ŸµÖÖÓ®ÖÖ †¾ÖÞÖÔ •ÖÖŸÖß †ÃÖêÆüß ÃÖÓ²ÖÖê¬Ö»Öê •ÖÖŸÖê. †Ã¯Öé¿µÖ •ÖÖŸÖß ¾Ö †Öפü¾ÖÖÃÖß •Ö´ÖÖŸÖß µÖÖÓ“Öß †ÖêôûÜÖ Ûú¸üÞÖê ÃÖÖê¯Öê †ÃÖ»µÖÖ®Öê ‘Ö™ü®ÖÖÃÖ×´ÖŸÖß®Öê ŸµÖÖÓ“µÖÖ Ûú׸üŸÖÖ ¸üÖ•µÖ‘Ö™ü®ÖÖ Ûú»Ö´Ö 330 ¾Ö 332 ´Ö¬µÖê ¸üÖ•ÖÛúßµÖ †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß ŸÖ¸ü 335 ´Ö¬µÖê ®ÖÖêÛú·µÖÖ ¾Ö ׿ÖõÖÞÖÖŸÖᯙ †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß ŸÖ¸üŸÖæ¤ü Ûêú»Öß.
ÜÖ¸üÖ ¯ÖÏ¿®Ö ÆüÖêŸÖÖ ŸÖÖê ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ •ÖÖŸÖß ÛúÖêÞÖŸµÖÖ †ÖÆêüŸÖ Æêü ÛúÃÖê †ÖêôûÜÖ»Öê •ÖÖ¾Öê? ÛúÖ¸üÞÖ ‘Ö™ü®ÖÖÃÖ×´ÖŸÖß“µÖÖ ´ÖÃÖã¤üÖ ÃÖ×´ÖŸÖß®Öê Ûú»Ö´Ö 16(4) ´Ö¬µÖê †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •ÖÖŸÖß ¾Ö †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •Ö´ÖÖŸÖß µÖÖÓ“µÖÖ¾µÖןÖ׸üŒŸÖ ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ •ÖÖŸÖàÃÖÖšüß †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß ¾µÖ¾ÖãÖÖ ŸÖ¸ü Ûêú»Öß ÆüÖêŸÖß, ´ÖÖ¡Ö "´ÖÖÝÖÖÃÖ ¾ÖÝÖÔ" ´ÆüÞÖ•Öê ÛúÖµÖ µÖÖ“Öß ¸üÖ•µÖ‘Ö™ü®ÖêŸÖ ÛãúšêüÆüß ¾µÖÖܵÖÖ Ûêú»Öê»Öß ®Ö¾ÆüŸÖß. †ÃÖê ›üÖò. †ÖÓ²Öê›üÛú¸üÖÓ®Öß •ÖÖ×ÞÖ¾Ö¯Öæ¾ÖÔÛú Ûêú»Öê ÆüÖêŸÖê. •Ö¸ü '´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÖÔ“Öß' ïÖ™ü ¾µÖÖܵÖÖ Ûêú»Öß †ÃÖŸÖß, ŸÖ¸ü ‹ÃÖ.ÃÖß., ‹ÃÖ.™üß ¾Ö ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÔ µÖÖ“Öß ‹ÛæúÞÖ »ÖÖêÛúÃÖÓܵÖÖ ÜÖæ¯Ö ´ÖÖêšüß —ÖÖ»Öß †ÃÖŸÖß ¾Ö ‘Ö™ü®ÖÖÃÖ×´ÖŸÖßŸÖ ˆ““Ö•ÖÖן֓Öê •ÖÖÃŸÖ ÃÖ¤üÃµÖ †ÃÖ»µÖÖ®Öê ŸµÖÖÓ®Öß Æêü †Ö¸üõÖÞÖ Ûú¤üÖ¯ÖßÆüß ´ÖÖ®µÖ Ûêú»Öê ®ÖÃÖŸÖê. ‘Ö™ü®ÖÖÃÖ×´ÖŸÖßŸÖ •µÖÖ ¾ÖŒŸµÖÖÓ®Öß Ûú»Ö´Ö 16(4) ¾Ö¸üᯙ “Ö“ÖìŸÖ ³ÖÖÝÖ ‘ÖêŸÖ»ÖÖ ŸµÖÖ¯ÖîÛúß ²ÖÆãüŸÖêÛúÖÓ®Öß '‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ ¾ÖÝÖÔ' ÛúÖêÞÖÖ»ÖÖ ´ÆüÞÖŸÖÖŸÖ Æêü“Ö ´Öãôûß Ûúôû»Öê ®Ö¾ÆüŸÖê. ŸµÖÖ´Öãôêû †®ÖêÛúÖÓ®Öß †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •ÖÖŸÖà®ÖÖ“Ö ´ÖÖÝÖÖÃÖ •ÖÖŸÖß ÃÖ´Ö•Öæ®Ö ³ÖÖÂÖÞÖê Ûêú»Öß. ´ÖÖ¡Ö ÛúÖÆüß ÃÖ¤üõÖÖÓ®ÖÖ †Ö×ÞÖ ÜÖÖÃÖÛú¹ý®Ö ¤ü×õÖÞÖ ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖᯙ ÃÖ¤üõÖÖÓ®ÖÖ ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ •ÖÖŸÖß ´ÆüÞÖ•Öê ÛúÖêÞÖ µÖÖ“Öß “ÖÖÓÝÖ»Öß Ûú»¯Ö®ÖÖ ÆüÖêŸÖß. ˆ¤üÖ. ײÖÆüÖ¸ü ¯ÖÏÖÓŸÖÖŸÖᯙ ÁÖß “ÖÓ¦üßÛúÖ¸üÖ´Ö µÖÖ ÜÖ㻵ÖÖ ¾ÖÝÖÖÔŸÖᯙ ÃÖ¤üõÖÖ®Öê ³ÖÖÂÖÞÖ Ûú¸üŸÖÖÓ®ÖÖ ´Æü™ü»Öê Ûúß, "•Öê »ÖÖêÛú '²ÖòÛú¾Ö›Ôü Œ»ÖÖÃÖ' ´ÆüÞÖ•Öê ÛúÖµÖ µÖÖ²ÖÖ²ÖŸÖ ÃÖÖ¿ÖÓÛú †ÖÆêüŸÖ, ŸµÖÖÓ®Öß 1921 ¾Ö 1931 “µÖÖ •Ö®ÖÝÖÞÖ®Öê“ÖÖ †³µÖÖÃÖ Ûú¸üÖ¾ÖÖ, ŸÖê£Öê ŸµÖÖÓ®ÖÖ ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÔ ´ÆüÞÖ•Öê ÛúÖêÞÖ? µÖÖ“Öß ¾µÖÖܵÖÖ Ûêú»Öê»Öß ¯ÖÆüÖµÖ»ÖÖ ×´Öôêû»Ö. µÖÖ •Ö®ÖÝÖÞÖ®ÖꓵÖÖ †Æü¾ÖÖ»ÖÖŸÖ ˆ»»ÖêÜÖ Ûêú»µÖÖ®ÖãÃÖÖ¸ü †Ö¯Ö»Öß ÃÖ´ÖÖ•Ö¾µÖ¾ÖãÖÖ Æüß ŸÖß®Ö ÝÖ™üÖŸÖ ×¾Ö³ÖÖÝÖ»Öß ÝÖê»Öß †ÖÆêü. ˆ¤üÖ. 1. ˆ““Ö•ÖÖ×ŸÖµÖ ØÆü¤ãü 2. ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ¿Öê¾Ö™ü“ÖÖ •ÖÖê ¾ÖÝÖÔ †ÖÆêü, •µÖÖÃÖ Æü¸üß•Ö®Ö ØÛú¾ÖÖ ¿Öê›ü¶ã»›ü ÛúÖÙü ´ÆüÞÖã®Ö †ÖêôûÜÖ»Öê •ÖÖŸÖê †Ö×ÞÖ 3. †ÖÞÖÜÖß ‹Ûú ¾ÖÝÖÔ †ÖÆêü •ÖÖê µÖÖ ¤üÖê®Æüß •ÖÖןÖÝÖ™üÖÓ“µÖÖ ´Ö¬Ö»ÖÖ †ÖÆêü ¾Ö •ÖÖê ÃÖÓܵÖê®Öê ´ÖÖêšüÖ †ÖÆêü ŸµÖÖÃÖ '´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÔ' ´ÆüÞÖã®Ö †ÖêôûÜÖ»Öê •ÖÖŸÖê. •Ö®ÖÝÖÞÖ®ÖÖ †Æü¾ÖÖ»ÖÖ®ÖãÃÖÖ¸ü µÖÖ ¾ÖÝÖÖÔ“Öß ÃÖÓܵÖÖ ´ÖÖêšüß †ÖÆêü. ŸÖÖê ¿ÖîõÖ×ÞÖÛú ¾Ö †ÖÙ£ÖÛú¥ü™ü¶Ö ŸÖã»Ö®Öê®Öê “ÖÖÓÝÖ»µÖÖ ×ã֟ÖßŸÖ †ÃÖê»ÖÆüß. ´ÖÖ¡Ö µÖÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö‘Ö™üÛúÖÃÖÆüß ¯ÖÏÝÖŸÖß ÃÖÖ¬ÖÖµÖ“Öß †ÃÖ»µÖÖ®Öê ŸµÖÖÃÖ Æü׸ü•Ö®ÖÖÓ¯ÖÏ´ÖÖÞÖê ÃÖ¾Ö»ÖŸÖß ×¤ü»µÖÖ •ÖÖ¾µÖÖŸÖ."3 ´ÆîüÃÖã¸ü ¯ÖÏÖÓŸÖÖŸÖᯙ ‹Ûú ÃÖ¤üÃµÖ ÁÖß ™üß. “Ö®®ÖîµÖÖ Æêü ´ÆüÞÖÖ»Öê ÆüÖêŸÖê Ûúß, "•Öê »ÖÖêÛú ¿ÖêŸÖß ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ Ûú¸üŸÖÖŸÖ, ÛúÖ¸üÝÖ߸ü †ÖÆêüŸÖ ŸÖê '²ÖòÛú¾Ö›Ôü Œ»ÖÖÃÖ' ´ÆüÞÖã®Ö †ÖêôûÜÖ»Öê •ÖÖŸÖÖŸÖ. ŸÖê ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ¾Ö ¿ÖîõÖ×ÞÖÛú¥ü™ü¶Ö ´ÖÖÝÖÖÃÖ †ÖÆêüŸÖ." ´ÖÃÖã¤üÖ ÃÖ×´ÖŸÖß“Öê ®ÖÖ´Ö¾ÖÓŸÖ ÃÖ¤üÃµÖ ÁÖß Ûêú. ‹´Ö. ´Ö㮿Öß ´ÆüÞÖÖ»Öê ÆüÖêŸÖê Ûúß, "•Öê¾ÆüÖ †Ö¯ÖÞÖ Ûú»Ö´Ö 340 “ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü Ûú¸üŸÖÖê, ŸÖê¾ÆüÖ '´ÖÖÝÖÖÃÖ' ÆüÖ ¿Ö²¤ü ÆüÖ †¿ÖÖ »ÖÖêÛúÃÖ´ÖãÆüÖÃÖ ¬¾Ö×®ÖŸÖ Ûú¸üŸÖÖê •µÖÖÃÖ ŸÖã´Æüß †Ã¯Öé¿µÖ ´ÆüÞÖÖ ØÛú¾ÖÖ Ã¯Öé¿µÖ ´ÆüÞÖÖ, ŸÖê µÖÖ ÃÖ´Öã¤üÖµÖÖ¿Öß ÃÖÓ²ÖÓ¬ÖßŸÖ †ÃÖÖêŸÖ ØÛú¾ÖÖ ŸµÖÖ ÃÖ´Öã¤üÖµÖÖ¿Öß ÃÖÓ²ÖÓ¬ÖßŸÖ †ÃÖÖêŸÖ. ´ÖÖ¡Ö •ÖÖê ¾ÖÝÖÔ ´ÖÖÝÖÖÃÖ †ÖÆêü ŸµÖÖÃÖ ®ÖÖêÛú·µÖÖÓ´Ö¬µÖê ×¾Ö¿ÖêÂÖ ÃÖÓ¸üõÖÞÖÖ“Öß •Ö¹ý¸üŸÖ †ÖÆêü. Ûú»Ö´Ö 340 ´Ö¬µÖê †¿ÖÖ »ÖÖêÛúÖÓ“Öß †ÖêôûÜÖ Ûú¸üÞµÖÖÃÖÖšüß“Ö ‹Ûú †ÖµÖÖêÝÖ ®Öê´ÖÞµÖÖ“Öß ŸÖ¸üŸÖæ¤ü Ûú¸üÞµÖÖŸÖ †Ö»Öê»Öß †ÖÆêü." ŸÖê †ÃÖêÆüß ´ÆüÞÖÖ»Öê Ûúß, "´ÖãÓ²Ö‡Ô ¯ÖÏÖÓŸÖÖŸÖ ²Ö·µÖÖ“Ö ¾ÖÂÖÖÔ¯ÖÖÃÖæ®Ö ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÔ ÛúÖêÞÖ †ÖÆêüŸÖ? µÖÖ“Öß ¾µÖÖܵÖÖ Ûêú»Öê»Öß †ÖÆêü †Ö×ÞÖ ŸµÖÖŸÖ †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •ÖÖŸÖß, †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •Ö´ÖÖŸÖß ¾Ö '‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÔ' •Öê †ÖÙ£ÖÛú, ¿ÖîõÖ×ÞÖÛú ¾Ö ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú¥ü™ü¶Ö ´ÖÖÝÖÖÃÖ †ÖÆêüŸÖ. ´ÆüÞÖã®Ö †Ö¯ÖÞÖ '´ÖÖÝÖÖÃÖ' µÖÖ ¿Ö²¤üÖ“Öß ¾µÖÖܵÖÖ Ûú¸üŸÖÖÓ®ÖÖ ŸµÖÖ“Öß ¾µÖÖ¯ÖÛúŸÖÖ ‹ÜÖÖªÖ ×¾Ö׿Ö™ü ÃÖ´Öã¤üÖµÖÖ¯Öã¸üŸÖß ´ÖµÖÖÔפüŸÖ Ûú¸üÞµÖÖ“Öß †Ö¾Ö¿µÖÛúŸÖÖ ®ÖÖÆüß."4 Æêü ÃÖ¾ÖÔ ‡ŸÖÛêú ÃÖ×¾Ößָü¯ÖÞÖê ×»ÖÆüßÞµÖÖ“Öê ÛúÖ¸üÞÖ ‡ŸÖÛêú“Ö Ûúß, '´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÔ' ´ÆüÞÖ•Öê ÛúÖµÖ µÖÖ“Öß ¾µÖÖܵÖÖ Ûú¸üŸÖÖÓ®ÖÖ •Öê ÃÖ´Öã¤üÖµÖ ¿ÖêŸÖß Ûú¸üŸÖÖŸÖ, •Öê ÛúÖ¸üÝÖ߸ü †ÖÆêüŸÖ †Ö×ÞÖ ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê ´ÆüÞÖ•Öê •Öê ¿Öã¦ü ¾ÖÞÖÖÔŸÖ ´ÖÖê›üŸÖÖŸÖ ŸµÖÖ ÃÖ¾ÖÖÕ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÖÔŸÖ ÆüÖêŸÖÖê. ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö •ÖÖê ´ÖãôûÖŸÖ ÛãúÞÖ²Öß †ÖÆêü, ÛúÖ¸üÞÖ ŸµÖÖ“ÖÖ ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ ¿ÖêŸÖß †ÖÆêü, ŸÖÖê µÖÖ ¾µÖÖ¯ÖÛú †¿ÖÖ ÃÖ´Öã¤üÖµÖÖ“ÖÖ ³ÖÖÝÖ †ÃÖã®Ö, ŸµÖÖ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÖÔŸÖ Ûú¸üÞÖê ÆüÖ ŸµÖÖ“ÖÖ ®ÖîÃÖÙÝÖÛú ÆüŒÛú †ÖÆêü. µÖê£Öê ‹Ûú †ŸµÖÓŸÖ ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß ²ÖÖ²Ö †¿Öß Ûúß, Ûú»Ö´Ö 16(4) ¾Ö¸ü —ÖÖ»Ö껵ÖÖ “Ö“Öì»ÖÖ ˆ¢Ö¸ü ¤êüŸÖÖÓ®ÖÖ ›üÖò. ²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²Ö †ÖÓ²Öê›üÛú¸ü ´ÆüÞÖÖ»Öê ÆüÖêŸÖê Ûúß, "†¿ÖÖ ´ÖÖÝÖÖÃÖ •ÖÖŸÖß ÛúÖêÞÖŸµÖÖ †ÖÆêüŸÖ, Æêü ×®Ö׿“ÖŸÖ Ûú¸üÞµÖÖ“ÖÖ †×¬ÖÛúÖ¸ü ŸµÖÖ-ŸµÖÖ ¸üÖ•µÖÃÖ¸üÛúÖ¸ü»ÖÖ †ÃÖê»Ö."5 (2018 »ÖÖ 102 ¾Öß ‘Ö™ü®ÖÖ¤ãü¹ýßÖß Ûú¹ý®Ö ´ÖÖê¤üß ÃÖ¸üÛúÖ¸ü®Öê ŸÖÖê †×¬ÖÛúÖ¸ü †ÖŸÖÖ Ûëú¦ü ¿ÖÖÃÖ®ÖÖÃÖ ×¤ü»ÖÖ †ÖÆêü.) (¯Ö×Æü»Öß ‘Ö™ü®ÖÖ¤ãü¹ýßÖß •Öê¾ÆüÖ Ûú¸üÞµÖÖŸÖ †Ö»Öß ŸÖê¾ÆüÖ 'ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ¾Ö ¿ÖîõÖ×ÞÖÛú¥ü™ü¶Ö ´ÖÖÝÖÖÃÖ' Æüß ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÖÔÃÖÖšüß“Öß ¯ÖÖ¡ÖŸÖÖ šü¸ü×¾ÖÞµÖÖŸÖ †Ö»Öß ÆüÖêŸÖß. Ûú»Ö´Ö 15(4).) †Ö¸üõÖÞÖ ŸÖ¸üŸÖã¤üà“Öê þֹý¯Ö ÛúÖµÖ? †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß ´ÖÖÝÖÞÖß Ûú¸üßŸÖ †ÃÖŸÖÖÓ®ÖÖ †Ö¸üõÖÞÖ ŸÖ¸üŸÖã¤üà“Öê þֹý¯Ö ÛúÖµÖ Æêü ÃÖã¨üÖ »ÖõÖÖŸÖ ‘µÖÖ¾Öê »ÖÖÝÖê»Ö. ÛúÖ¸üÞÖ †Ö¸üõÖÞÖÖ²ÖÖ²ÖŸÖ ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖ •Öê ×®ÖÞÖÔµÖ ¤êüŸÖ †ÖÆêü, ŸµÖÖ´Öãôêû ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖ ÃÖÓ³ÖÏ´Ö ×®Ö´ÖÖÔÞÖ ÆüÖêŸÖ †ÖÆêü. ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü  ‘Ö™ü®ÖÖŸÖ–Ö ±îú•ÖÖ®Ö ´ÖãßֱúÖ µÖÖÓ“µÖÖ ´ÖŸÖê ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖ Æêü ÃÖã¹ý¾ÖÖŸÖ߯ÖÖÃÖæ®Ö †Ö¸üõÖÞÖ ¬ÖÖê¸üÞÖ×¾Ö¸üÖê¬Öß ¾Ö ´Öê¸üß™ü“µÖÖ ²ÖÖ•Öã“Öê †ÃÖ»µÖÖ®Öê †ÃÖê ÆüÖêŸÖ †ÖÆêü. (´ÆüÞÖã®Ö“Ö ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖŸÖÆüß ÃÖ¾ÖÔ ÃÖ´ÖÖ•Ö‘Ö™üÛúÖÓ“Öê µÖÖêÝµÖ ŸÖê ¯ÖÏןÖ×®Ö׬֟¾Ö †ÃÖÞµÖÖ“Öß †ÖŸÖÖ ÝÖ¸ü•Ö ×®Ö´ÖÖÔÞÖ —ÖÖ»Öß †ÖÆêü.) ˆ¤üÖ. 7 ±êú²ÖÎã¾ÖÖ¸üß 2020 »ÖÖ ´ÖãÛêú¿ÖÛãú´ÖÖ¸ü ×¾Ö¹ý¨ü ˆ¢Ö¸üÖÜÖÓ›ü ¸üÖ•µÖ µÖÖ ²ÖœüŸÖߟÖᯙ †Ö¸üõÖÞÖÖÃÖÓ²ÖÓ¬ÖßŸÖ ÜÖ™ü»µÖÖŸÖ ×®ÖÞÖÔµÖ ¤êüŸÖÖÓ®ÖÖ ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê "†Ö¸üõÖÞÖ ÆüÖ ´Öã»Ö³ÖæŸÖ †×¬ÖÛúÖ¸ü ®ÖÃÖæ®Ö, ¸üÖ•µÖÖ“µÖÖ ®ÖÖêÛú·µÖÖÓ´Ö¬µÖê †Ö¸üõÖÞÖ šêü¾ÖÞÖê ÃÖ¸üÛúÖ¸ü»ÖÖ ²ÖÓ¬Ö®ÖÛúÖ¸üÛú ®ÖÖÆüß." †ÃÖê ´Æü™ü»Öê †ÖÆêü. ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ“µÖÖ ´ÖŸÖê Ûú»Ö´Ö 16(4) ´Ö¬Öᯙ ŸÖ¸üŸÖæ¤ü Æüß ‹Ûú Enabling Provision †ÖÆêü. µÖÖÃÖÖšüß ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖ ²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²Ö †ÖÓ²Öê›üÛú¸üÖÓ®Öß ×¤ü. 30 ®ÖÖê¾Æëü²Ö¸ü 1948 ¸üÖê•Öß Ûú»Ö´Ö 16(4) ¾Ö¸üᯙ “Ö“ÖìÃÖ ˆ¢Ö¸ü ¤êüŸÖÖÓ®ÖÖ •Öê ³ÖÖÂÖÞÖ Ûêú»Öê ÆüÖêŸÖê, ŸµÖÖ“ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸ü ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê ‘ÖêŸÖ»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. µÖÖ ³ÖÖÂÖÞÖÖŸÖ ²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²ÖÖÓ®Öß Ûú»Ö´Ö 16(4) ´Ö¬µÖê '´ÖÖÝÖÖÃÖ' ¿Ö²¤ü ÛúÖ †ÓŸÖ³ÖæÔŸÖ Ûêú»ÖÖ Æêü ïÖ™ü Ûú¸üŸÖÖÓ®ÖÖ ´Æü™ü»Öê ÆüÖêŸÖê Ûúß, "¯ÖÖ¡ÖŸÖÖ ´ÆüÞÖã®Ö '´ÖÖÝÖÖÃÖ' ÆüÖ ¿Ö²¤ü †ÓŸÖ³ÖæÔŸÖ Ûêú»ÖÖ ®ÖÃÖŸÖÖ ŸÖ¸ü Ûú»Ö´Ö 16(1) »ÖÖ †¯Ö¾ÖÖ¤ü ´ÆüÞÖã®Ö Ûú»Ö´Ö 16(4) ´Ö¬µÖê †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß •Öß ŸÖ¸üŸÖæ¤ü Ûú¸üÞµÖÖŸÖ †Ö»Öê»Öß †ÖÆêü, ŸµÖÖ®Öê Ûú»Ö´Ö 16(1) ´Ö¬Öᯙ 'ÃÖ´ÖÖ®Ö ÃÖÓ¬Öß“Öê ŸÖŸ¾Ö' µÖÖ ×ÃÖ¨üÖÓŸÖÖÃÖ ÜÖÖ‰ú®Ö ™üÖÛú»Öê †ÃÖŸÖê."6 £ÖÖê›üŒµÖÖŸÖ •Öê ÃÖ´ÖÖ•Ö‘Ö™üÛú ´ÖÖÝÖÖÃÖ †ÃÖæ®Ö ¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ®ÖÖ“µÖÖ ²ÖÖÆêü¸ü †ÖÆêüŸÖ, ŸµÖÖÓ®ÖÖ ÃÖã¨üÖ ÃÖ´ÖÖ®Ö ÃÖÓ¬Öß“ÖÖ †¾ÖÃÖ¸ü ×´ÖôûÖ¾ÖÖ ´ÆüÞÖã®Ö Ûú»Ö´Ö 16(1) »ÖÖ †¯Ö¾ÖÖ¤ü ´ÆüÞÖã®Ö Ûú»Ö´Ö 16(4) “Öß ŸÖ¸üŸÖæ¤ü Ûú¸üÞµÖÖŸÖ †Ö»Öß †ÖÆêü. Ûú»Ö´Ö 16(4) Æêü 16(1) “ÖÖ †×¾Ö³ÖÖ•µÖ ³ÖÖÝÖ †ÖÆêü. ´ÆüÞÖ•Öê Ûú»Ö´Ö 16(4) ´Ö¬Öᯙ †Ö¸üõÖÞÖ ÆüÖ ÃÖ¾ÖÔ“Ö ´ÖÖÝÖÖÃÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö‘Ö™üÛúÖÓ“ÖÖ ´Öã»Ö³ÖæŸÖ †×¬ÖÛúÖ¸ü †ÖÆêü. µÖÖ ×ÃÖ¨üÖÓŸÖÖÃÖ 1963 “µÖÖ ™üß. ¤êü¾Ö¤üÖÃÖ®Ö ×¾Ö¹ý¨ü ³ÖÖ¸üŸÖ ÃÖ¸üÛúÖ¸ü µÖÖ ÜÖ™ü»µÖÖŸÖ ¯ÖÖ“Ö ÃÖ¤üõÖßµÖ ÜÖÓ›üׯ֚üÖŸÖᯙ ®µÖÖ. ÃÖã²²ÖÖ¸üÖ¾Ö µÖÖÓ®Öß †Ö¯Ö»Öê ¾ÖêÝÖôêû ´ÖŸÖ ®ÖÖë¤ü¾ÖŸÖÖÓ®ÖÖ "†Ö¸üõÖÞÖ ÆüÖ †¯Ö¾ÖÖ¤ü ®ÖÃÖã®Ö 'ÃÖ´ÖÖ®Ö ÃÖÓ¬Öß' µÖÖ ´Öã»Ö³ÖæŸÖ †×¬ÖÛúÖ¸üÖ“ÖÖ †×¾Ö³ÖÖ•µÖ ³ÖÖÝÖ †ÖÆêü, †ÃÖê ´Æü™ü»Öê ÆüÖêŸÖê. ÛúÖ¸üÞÖ †Ö¸üõÖÞÖÖ׿־ÖÖµÖ ÃÖ´ÖÖ®Ö ÃÖÓ¬Öß“ÖÖ †×¬ÖÛúÖ¸ü ÆüÖ Ûãú“ÖÛúÖ´Öß šü¸üŸÖÖê. ÛúÖ¸üÞÖ ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ßָüÖŸÖᯙ ˆ““ÖãÖÖÓ®Öß †ÃÖ»Öê»Öê »ÖÖêÛú Æêü ÜÖÖ»Ö“µÖÖ ÃŸÖ¸üÖŸÖᯙ »ÖÖêÛúÖÓ¯ÖêõÖÖ †×¬ÖÛú ÃÖõÖ´Ö †ÃÖã®Ö ŸÖê 'ÃÖ´ÖÖ®Ö ÃÖÓ¬Öß' µÖÖ ŸÖŸ¾ÖÖ“ÖÖ •ÖÖÃŸÖ ±úÖµÖ¤üÖ ‘ÖêŸÖß»Ö. •Ö¸ü †ÃÖ´ÖÖ®Ö »ÖÖêÛúÖÓÃÖÖê²ÖŸÖ ÃÖ´ÖÖ®ÖŸÖê®Öê ¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü Ûêú»ÖÖ ŸÖ¸ü ÃÖ´ÖÖ®Ö ÃÖÓ¬Öß“µÖÖ †×¬ÖÛúÖ¸üÖÃÖ ÛúÖÆüßÆüß †£ÖÔ ˆ¸üÞÖÖ¸ü ®ÖÖÆüß. ÛúÖ¸üÞÖ †Ö¸üõÖÞÖ Æêü ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ÃÖ´ÖŸÖ»ÖßÛú¸üÞÖ Ûú¸üÞµÖÖÃÖÖšüß“Öê ‹Ûú ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê ÃÖÖ¬Ö®Ö †ÖÆêü," †ÃÖê ®µÖÖ. ÃÖã²²ÖÖ¸üÖ¾Ö ´ÆüÞÖÖ»Öê ÆüÖêŸÖê. 1992 “µÖÖ ‡Ó¦üÖ ÃÖÖÆü®Öß ÜÖ™ü»µÖÖŸÖ ®Ö‰ú ÃÖ¤üõÖßµÖ ÜÖÓ›üׯ֚üÖ®Öê ®µÖÖ. ÃÖã²²ÖÖ¸üÖ¾Ö µÖÖÓ“Öê ´ÖŸÖ ×þÖÛúÖ¹ý®Ö ´Æü™ü»Öê ÆüÖêŸÖê Ûúß, "†Ö¸üõÖÞÖÖ“Öê ŸÖŸ¾Ö Æêü †¯Ö¾ÖÖ¤ü ®ÖÃÖã®Ö ÃÖ´ÖÖ®Ö ÃÖÓ¬Öß“µÖÖ ŸÖŸ¾ÖÖ“ÖÖ“Ö ‹Ûú ³ÖÖÝÖ †ÖÆêü. ´ÆüÞÖã®Ö Ûú»Ö´Ö 16(4) Æêü Ûú»Ö´Ö 16(1) ´Ö¬Öᯙ 'ÃÖ´ÖÖ®Ö ÃÖÓ¬Öß' µÖÖ ´Öã»Ö³ÖæŸÖ †×¬ÖÛúÖ¸üÖ“ÖÖ ‹Ûú †×¾Ö³ÖÖ•µÖ ³ÖÖÝÖ †ÖÆêü."7 ¾Ö¸üᯙ “Ö“Öì¾Ö¹ý®Ö Æêü ïÖ™ü ÆüÖêŸÖê Ûúß, †Ö¸üõÖÞÖ ÆüÖ ´Öã»Ö³ÖæŸÖ †×¬ÖÛúÖ¸ü ®ÖÖÆüß †ÃÖê ¿ÖÖÃÖ®Ö ´ÆüÞÖã ¿ÖÛúŸÖ ®ÖÖÆüß, †Ö×ÞÖ •Öê¾ÆüÖ ¿ÖÖÃÖÛúßµÖ ®ÖÖêÛú·µÖÖÓ´Ö¬µÖê ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÖÔ“Öê ¯ÖÏ´ÖÖÞÖ Ûú´Öß †ÃÖê»Ö ŸÖê¾ÆüÖ ŸÖ¸ü ŸÖê †ÃÖê ´ÆüÞÖã“Ö ¿ÖÛúŸÖ ®ÖÖÆüß.   †Ö¸üõÖÞÖÖ¾Ö¸ü 50 ™üŒÛêú“Öß ´ÖµÖÖÔ¤üÖ Ûú¿Öß ‘ÖÖ»ÖÞµÖÖŸÖ †Ö»Öß? ´Ö¸üÖšüÖ †Ö¸üõÖÞÖÖÃÖ Ã£Ö×ÝÖŸÖß ¤êüŸÖÖÓ®ÖÖ ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê ¤üÖê®Ö ÛúÖ¸üÞÖê פü»Öß †ÖÆêüŸÖ. ‹Ûú ´ÆüÞÖ•Öê µÖÖ †Ö¸üõÖÞÖÖ´Öãôêû †Ö¸üõÖÞÖÖ¾Ö¸ü †ÃÖ»Öê»Öß 50 ™üŒÛêú“Öß ´ÖµÖÖÔ¤üÖ ³ÖÓÝÖ —ÖÖ»Öß †ÖÆêü. †Ö×ÞÖ ¤ãüÃÖ¸êü ´ÆüÞÖ•Öê ´Ö¸üÖšüÖ †Ö¸üõÖÞÖ Æêü "†ÃÖÖ´ÖÖ®µÖ ¾Ö †¯Ö¾ÖÖ¤üÖŸ´ÖÛú ²ÖÖ²Ö" µÖÖ ¯ÖÏÛúÖ¸üÖŸÖ µÖêŸÖ ®ÖÖÆüß.8 ŸÖê¾ÆüÖ 50 ™üŒÛêú “Öß ´ÖµÖÖÔ¤üÖ Æüß ÛúÖµÖ ²ÖÖ²Ö †ÖÆêü ¾Ö ŸÖß Ûêú¾ÆüÖ ‘ÖÖ»ÖÞµÖÖŸÖ †Ö»Öß Æêü ÃÖ´Ö•Öæ®Ö ‘µÖÖ¾Öê »ÖÖÝÖê»Ö. 1962 »ÖÖ ŸÖŸÛúÖ»Öß®Ö ´ÆîüÃÖã¸ü ÃÖ¸üÛúÖ¸ü®Öê ŸÖÓ¡Ö׿ÖõÖÞÖ, ´Öê›üßÛú»Ö ¾Ö ‡ÓוÖ×®Ö†¸üàÝÖ ×¿ÖõÖÞÖ ÃÖÓãÖÖ´Ö¬µÖê †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •ÖÖŸÖß, †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •Ö´ÖÖŸÖß ¾Ö ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÖÔÃÖÖšüß ‹ÛæúÞÖ 68 ™üŒÛêú •ÖÖÝÖÖ ¸üÖÜÖã®Ö šêü¾Ö»µÖÖ ÆüÖꟵÖÖ †Ö×ÞÖ 32 ™üŒÛêú •ÖÖÝÖÖ Æü¶Ö ÜÖ㻵ÖÖ ¯ÖϾÖÝÖÖÔÃÖÖšüß šêü¾Ö»µÖÖ ÆüÖꟵÖÖ, ŸµÖÖÃÖ ²ÖÖ»ÖÖ•Öß ¾Ö ‡ŸÖ¸ü ×¾Ö¹ý¨ü ´ÆîüÃÖã¸ü ¸üÖ•µÖ ÜÖ™ü»µÖÖ“µÖÖ ´ÖÖ¬µÖ´ÖÖŸÖã®Ö ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖŸÖ †Ö¾ÆüÖ®Ö ×¤ü»Öê †ÃÖŸÖÖ ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê ´ÆîüÃÖã¸ü ÃÖ¸üÛúÖ¸ü“ÖÖ †Ö¤êü¿Ö ¸ü§ü Ûú¹ý®Ö †Ö¸üõÖÞÖ Æêü 50 ™üŒÛêú “µÖÖ †ÖŸÖ †ÃÖ»Öê ¯ÖÖ×Æü•Öê †ÃÖÖ ×®ÖÞÖÔµÖ ×¤ü»ÖÖ. ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖáµÖÖÓ“µÖÖ ×ÆüŸÖÃÖÓ²ÖÓ¬ÖÖ“ÖÖ ÃÖÓ¯ÖæÞÖÔ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“µÖÖ ×ÆüŸÖÃÖÓ²ÖÓ¬ÖÖÓ¿Öß ŸÖÖôû´Öêôû ‘ÖÖ»ÖÞÖê †Ö¾Ö¿µÖÛú †ÃÖ»µÖÖ“Öê ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ“Öê ´ÆüÞÖ®Öê ÆüÖêŸÖê. ›üÖò. ²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²Ö †ÖÓ²Öê›üÛú¸üÖÓ®Öß Ûú»Ö´Ö 16(4) ¾Ö¸üᯙ “Ö“ÖìÃÖ ˆ¢Ö¸ü ¤êüŸÖÖÓ®ÖÖ "†Ö¸üõÖÞÖ Æêü ÃÖ´ÖÖ®Ö ÃÖÓ¬Öß“µÖÖ ŸÖŸ¾ÖÖÃÖ †¯Ö¾ÖÖ¤ü †ÃÖæ®Ö, ŸµÖÖ“Öê ¯ÖÏ´ÖÖÞÖ •ÖÖÃŸÖ †ÃÖã ®ÖµÖê" †ÃÖê ´Æü™ü»Öê ÆüÖêŸÖê. ŸµÖÖ“ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸ü ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê ‘ÖêŸÖ»Öê»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ. 1992 »ÖÖ ‡Ó¦üÖ ÃÖÖÆü®Öß ÜÖ™ü»µÖÖŸÖ ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ“µÖÖ ®Ö‰ú ÃÖ¤üõÖßµÖ ÜÖÓ›ü¯ÖßšüÖ®Öê ÃÖã¨üÖ ´ÖÓ›ü»Ö †ÖµÖÖêÝÖÖ®Öê ׿ֱúÖ¸üÃÖ Ûêú»Öê»Öê 27 ™üŒÛêú †Ö¸üõÖÞÖ ¾Öî¬Ö †ÃÖ»µÖÖ“Öê ´ÖÖ®µÖ Ûú¹ý®Ö †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß 50 ™üŒÛêú ´ÖµÖÖÔ¤üÖ ÛúÖµÖ´Ö šêü¾Ö»Öß. ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖ ´ÆüÞÖÖ»Öê ÆüÖêŸÖê Ûúß, "No provision of reservation or preference can be so vigorously pursued as to destroy the very concept of equality." ¯ÖÏ¿®Ö †ÃÖÖ †ÖÆêü Ûúß †Ö¸üõÖÞÖ ´ÆüÞÖã®Ö Quota Æêü ŸÖŸ¾Ö“Ö •Öê¾ÆüÖ †¯Ö¾ÖÖ¤ü ²Ö®ÖŸÖê †Ö×ÞÖ 85 ™üŒÛêú »ÖÖêÛúÃÖ´Öã¤üÖµÖ Quota ´Ö¬µÖê ÃÖ´ÖÖ×¾Ö™ü ÆüÖêŸÖ †ÃÖê»Ö, ŸÖê¾ÆüÖ 50 ™üŒÛêú“Öß ´ÖµÖÖÔ¤üÖ ®µÖÖµµÖ šü¸üŸÖê ÛúÖ? ²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²ÖÖÓ®Öß 16(4) ´Ö¬Öᯙ †Ö¸üõÖÞÖ Æêü 16(1) ´Ö¬Öᯙ ÃÖ´ÖÖ®Ö ÃÖÓ¬Öß“µÖÖ ŸÖŸ¾ÖÖÃÖ †¯Ö¾ÖÖ¤ü †ÖÆêü, †ÃÖê ´ÆüÞÖŸÖÖÓ®ÖÖ ¤üÖê®Ö ŸÖŸ¾ÖÖÓ“Öê ¸üõÖÞÖ Ûú¸üÖ¾Öê »ÖÖÝÖê»Ö †ÃÖêÆüß ´Æü™ü»Öê ÆüÖêŸÖê. ŸÖê ŸÖŸ¾Öê ´ÆüÞÖ•Öê 1. ÃÖÓ¬Öß“Öß ÃÖ´ÖÖ®ÖŸÖÖ †Ö×ÞÖ 2. •µÖÖ ÃÖ´Öã¤üÖµÖÖÓ®ÖÖ ¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ®ÖÖŸÖ ¯ÖÏןÖ×®Ö¬Öߟ¾Ö ×´ÖôûÖ»Öê»Öê ®ÖÖÆüß, ŸµÖÖÓ“µÖÖÆüß ´ÖÖÝÖÞµÖÖÓ“Öê ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ®Ö Ûú¸üÞÖê ‡. ´ÆüÞÖ•Öê“Ö ÃÖ´ÖÖ®Ö ÃÖÓ¬Öß“Öê ŸÖŸ¾Ö †Ö×ÞÖ †Ö¸üõÖÞÖ µÖÖŸÖ ÃÖ´Ö®¾ÖµÖ ÃÖÖ¬Ö®Öê †Ö¾Ö¿µÖÛú †ÖÆêü. ´ÆüÞÖ•Öê“Ö †Ö¸üõÖÞÖÖ¾Ö¸ü ´ÖµÖÖÔ¤üÖ ‘ÖÖ»ÖŸÖÖÓ®ÖÖ †Ö¸üõÖÞÖÖŸÖ ÃÖ´ÖÖ×¾Ö™ü »ÖÖêÛúÃÖ´ÖãÆüÖÓ“Öß ‹ÛæúÞÖ »ÖÖêÛúÃÖÓܵÖÖ »ÖõÖÖŸÖ ‘Öê‰ú®Ö ŸÖß ×®Ö׿“ÖŸÖ Ûú¸üÖ¾Öß »ÖÖÝÖê»Ö. ´ÆüÞÖ•Öê“Ö ŸÖß ¾ÖÖœü¾ÖÖ¾Öß »ÖÖÝÖê»Ö, ŸÖ¸ü“Ö ÃÖÓ¬Öß ®Ö ×´ÖôûÖ»Ö껵ÖÖ ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÖÕ®ÖÖ µÖÖêÝµÖ ŸÖÖê ®µÖÖµÖ ×´Öôêû»Ö. ŸµÖÖ´Öãôêû“Ö ´ÖÆüÖ¸üÖ™Òü ÃÖ¸üÛúÖ¸ü»ÖÖ ¯ÖÖšüà²ÖÖ ¤êüÞÖÖ·µÖÖ †•ÖÔ¤üÖ¸üÖÓ“Öß ²ÖÖ•Öã ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖŸÖ ´ÖÖÓ›üŸÖÖÓ®ÖÖ •µÖêšü ×¾Ö×¬Ö–Ö Ûú×¯Ö»Ö ×ÃÖ²²Ö»Ö µÖÖÓ®Öß ´ÖÓ›ü»Ö Ûú×´Ö¿Ö®Ö »ÖÖÝÖã ÆüÖê‰ú®Ö 30 ¾ÖÂÖì —ÖÖ»Öê»Öß †ÃÖæ®Ö Ûëú¦ü ¿ÖÖÃÖ®ÖÖ®Öê †ÖÙ£ÖÛú †Ö¬ÖÖ¸üÖ¾Ö¸ü 10 ™üŒÛêú †Ö¸üõÖÞÖ ×¤ü»µÖÖ®Öê ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ¯Ö׸ü×ã֟ÖßŸÖ ÜÖæ¯Ö ²Ö¤ü»Ö —ÖÖ»Öê»ÖÖ †ÖÆêü, †Ö×ÞÖ ´ÖÆüÖ¸üÖ™ÒüÖŸÖᯙ •Ö¾Öôû¯ÖÖÃÖ 85 ™üŒÛêú »ÖÖêÛúÃÖ´ÖãÆü ÆüÖ †Ö¸üõÖÞÖÖ“µÖÖ ¯Ö׸ü‘ÖÖŸÖ µÖêŸÖ †ÃÖŸÖÖÓ®ÖÖ 50 ™üŒÛêú“Öß •ÖÖ“ÖÛú ´ÖµÖÖÔ¤üÖ ÝÖî¸ü»ÖÖÝÖã šü¸üŸÖê ŸÖê¾ÆüÖ, ŸµÖÖ“Öß ÃÖ×´ÖõÖÖ Ûêú»Öß •ÖÖ¾Öß †¿Öß ´ÖÖÝÖÞÖß Ûêú»Öß. ´ÖÖ¡Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê †Ö´ÆüÖ»ÖÖ 50 ™üŒÛêú ´ÖµÖÖÔ¤êü“Öß ÃÖ×´ÖõÖÖ Ûú¸üÞÖê †Ö¾Ö¿µÖÛú †ÖÆêü, †ÃÖê ¾ÖÖ™üŸÖ ®ÖÃÖ»µÖÖ“Öê ´ÖŸÖ ¾µÖŒŸÖ Ûêú»Öê †ÖÆêü. ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê ´Ö¸üÖšüÖ †Ö¸üõÖÞÖÖ¾Ö¸ü ãÖ×ÝÖŸÖß ¤êüŸÖÖÓ®ÖÖ ´ÖÖêšü¶Ö ÜÖÓ›üׯ֚üÖÛú›êü •ÖÖê ×¾ÖÂÖµÖ ÃÖÖê¯Ö×¾Ö»ÖÖ ŸÖÖê 102 ¾Öß ‘Ö™ü®ÖÖ¤ãü¹ýßÖß µÖÖêÝµÖ Ûúß †µÖÖêÝµÖ ÆüÖ †ÖÆêü. 50 ™üŒÛêú“Öß ´ÖµÖÖÔ¤üÖ µÖÖêÝµÖ Ûúß †µÖÖêݵÖ? †ÃÖê ´Æü™ü»Öê»Öê ®ÖÖÆüß. ŸÖê¾ÆüÖ •Öê¾ÆüÖ 102 ¾µÖÖ ‘Ö™ü®ÖÖ¤ãü¹ýßÖß“ÖÖ ×¾ÖÂÖµÖ ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ“µÖÖ ´ÖÖêšü¶Ö ÜÖÓ›üׯ֚üÖÃÖ´ÖÖê¸ü “ÖÙ“Ö»ÖÖ •ÖÖ‡Ô»Ö ŸÖê¾ÆüÖ 50 ™üŒÛêú“Öß ´ÖµÖÖÔ¤üÖ µÖÖêÝµÖ Ûúß †µÖÖêÝµÖ µÖÖ¾Ö¸ü ¤êü×ÜÖ»Ö “Ö“ÖÖÔ Ûú¸üÞµÖÖ“Öß ´ÖÖÝÖÞÖß Ûú¸üÖ¾Öß »ÖÖÝÖê»Ö. ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖÃÖ †Ö¸üõÖÞÖ ¤êüÞÖê ÛúÖ ÝÖ¸ü•Öê“Öê †ÖÆêü? ´ÖãÓ²Ö‡Ô ˆ““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê ´Ö¸üÖšüÖ †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß ´ÖÖÝÖÞÖß Ûú¸üÞÖÖ·µÖÖÓ®ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü»Öê ÆüÖêŸÖê Ûúß, "•Öê¾ÆüÖ ´ÖÓ›ü»Ö Ûú×´Ö¿Ö®Ö®Öê †Æü¾ÖÖ»Ö ÃÖÖ¤ü¸ü Ûêú»ÖÖ ŸÖê¾ÆüÖ ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ®Öê †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß ´ÖÖÝÖÞÖß Ûêú»Öß ®Ö¾ÆüŸÖß, ØÛú¾ÖÖ ´ÖÓ›ü»Ö Ûú×´Ö¿Ö®Ö“µÖÖ ×¿Ö±úÖ¸üÃÖß »ÖÖÝÖã Ûêú»µÖÖ¾Ö¸ü ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ®Öê †Ö¸üõÖÞÖÖ“µÖÖ ´ÖÖÝÖÞÖßÃÖÖšüß †ÖÓ¤üÖê»Ö®Ö Ûêú»Öê ®Ö¾ÆüŸÖê. †Ö¢ÖÖ“Ö †¿Öß ÝÖ¸ü•Ö ÛúÖ ×®Ö´ÖÖÔÞÖ —ÖÖ»Öß?" µÖÖ¾Ö¸ü ¸üÖ•µÖÃÖ¸üÛúÖ¸ü“µÖÖ ¾Ö×Ûú»ÖÖ®Öê •Öß ˆ¢Ö¸êü פü»Öß ŸµÖÖ¾Ö¹ý®Ö ˆ““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ“Öê ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ®Ö ÆüÖê‰ú®Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê ´Ö¸üÖšüÖ †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß ´ÖÖÝÖÞÖß ¸üÖÃŸÖ †ÃÖæ®Ö ŸÖß ´ÖÖ®µÖ Ûêú»Öß ÆüÖêŸÖß. µÖê£Öê“Ö ´Ö¸üÖšüÖ †Ö¸üõÖÞÖÖ®Öê ÜÖ·µÖÖ †£ÖÖÔ®Öê ×¾Ö•ÖµÖ ×´Öôû×¾Ö»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ. ÛúÖ¸üÞÖ ÝÖÖµÖÛú¾ÖÖ›ü †ÖµÖÖêÝÖÖ®Öê ÃÖÖ¤ü¸ü Ûêú»Öê»ÖÖ †Æü¾ÖÖ»Ö ¾Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖŸÖ ÃÖ¸üÛúÖ¸üß ¾Ö×Ûú»ÖÖ®Öê ¾Ö †Ö¸üõÖÞÖ ÃÖ´Ö£ÖÔÛúÖÓ®Öß ´ÖÖÓ›ü»Öê»Öß ²ÖÖ•Öã µÖÖ®Öê ˆ““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ“Öê ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ®Ö —ÖÖ»Öê ÆüÖêŸÖê. •Öê ŸµÖÖ¯Öæ¾Öá —ÖÖ»Öê»Öê ®Ö¾ÆüŸÖê. ÛúÖ¸üÞÖ ¯Öã¾ÖᓵÖÖ †®ÖêÛú †ÖµÖÖêÝÖÖÓ®Öß ´Ö¸üÖšüÖ †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß ´ÖÖÝÖÞÖß ´ÖÖ®µÖ Ûêú»Öß ®Ö¾ÆüŸÖß †Ö×ÞÖ 2014 ÃÖÖ»Öß ¸üÖÞÖê ÃÖ×´ÖŸÖß“µÖÖ ×¿Ö±úÖ¸ü¿Öß †Ö¬ÖÖ¸êü פü»Öê»Öê †Ö¸üõÖÞÖÖÃÖ ˆ““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê ãÖ×ÝÖŸÖß ×¤ü»Öß ÆüÖêŸÖß. ˆ““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê †Ö¸üõÖÞÖÖ²ÖÖ²ÖŸÖߟÖᯙ ÃÖ¾ÖÔ ´ÖÖ¯Ö¤Óü›ü ŸÖ¯ÖÖÃÖã®Ö“Ö ´Ö¸üÖšüÖ †Ö¸üõÖÞÖ ¾Öî¬Ö †ÃÖ»µÖÖ“Öê ´Æü™ü»Öê ÆüÖêŸÖê. ´ÖÖ¡Ö ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê ˆ““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ“µÖÖ ×®ÖÞÖÔµÖÖÃÖ Ã£Ö×ÝÖŸÖß ¤êüŸÖÖÓ®ÖÖ "ˆ““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê 1992 “µÖÖ ‡Ó¦üÖ ÃÖÖÆü®Öß ÜÖ™ü»µÖÖŸÖᯙ ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ“µÖÖ 'Ûêú¾Öôû ×¾Ö¿ÖêÂÖ ¾Ö †¯Ö¾ÖÖ¤üÖŸ´ÖÛú ¯Ö׸ü×ã֟ÖßŸÖ“Ö 50 ™üŒÛêú †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß ´ÖµÖÖÔ¤üÖ †Öê»ÖÖÓ›ü»Öß •ÖÖ‰ú ¿ÖÛúŸÖê' µÖÖ ×®Ö¤ìü¿ÖÖ“ÖÖ “ÖãÛúß“ÖÖ †£ÖÔ »ÖÖ¾Öã®Ö ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“Öê †Ö¸üõÖÞÖ ´ÖÖ®µÖ Ûêú»Öê" †ÃÖê ´Æü™ü»Öê †ÖÆêü. ´ÆüÞÖ•Öê ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö 'ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú-¿ÖîõÖ×ÞÖÛú ¾Ö †ÖÙ£ÖÛú¥ü™ü¶Ö' ´ÖÖÝÖÖÃÖ †ÖÆêü, Æêü ‘Ö™üÛú ŸµÖÖÓ“Öê ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖ ÃÖÖ²ÖßŸÖ Ûú¸üÞµÖÖÃÖÖšüß ¯Öã¸êüÃÖê ®ÖÖÆüߟÖ, ŸÖ¸ü †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß 50 ™üŒÛêú “Öß ´ÖµÖÖÔ¤üÖ ˆ»»ÖÓ‘Öã®Ö ‹ÜÖÖªÖ ÃÖ´Öã¤üÖµÖÖÃÖ †Ö¸üõÖÞÖ ªÖ¾ÖµÖÖ“Öê †ÃÖê»Ö ŸÖ¸ü †ÃÖÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“µÖÖ ´ÖãÜµÖ ¯ÖϾÖÖÆüÖ¯ÖÖÃÖæ®Ö ¤æü¸ü †Ö×ÞÖ ¤ãüÝÖÔ´Ö ³ÖÖÝÖÖŸÖ ¸üÖÆüÞÖÖ¸üÖ †ÃÖÖ¾ÖÖ. ŸÖÃÖê ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ²ÖÖ²ÖŸÖ —ÖÖ»Öê»Öê ®ÖÃÖã®Ö ´ÖÆüÖ¸üÖ™ÒüÖŸÖ 30 ™üŒÛêú †ÃÖ»Öê»ÖÖ ÆüÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ¤ãü»ÖÔõÖßŸÖ †ÖÆêü †ÃÖê ´ÆüÞÖŸÖÖ µÖêŸÖ ®ÖÖÆüß."9 †ÃÖê ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ“Öê ´ÖŸÖ †ÖÆêü. µÖê£Öê ´Öã§üÖ †ÃÖÖ †ÖÆêü Ûúß, ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ›üÖëÝÖ¸ü¤ü·µÖÖŸÖ ¸üÖÆüÞÖÖ¸üÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö †ÃÖã®Ö ŸÖÖê ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê»ÖÖ †ÖÆêü, ´ÆüÞÖã®Ö †Ö¸üõÖÞÖ ´ÖÖÝÖŸÖ ®ÖÖÆüß, ŸÖ¸ü ŸÖÖê ´Öãôû“ÖÖ ÛãúÞÖ²Öß †ÃÖã®ÖÆüß †Ö¯ÖÞÖ ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÖÔŸÖ ´ÖÖê›üŸÖÖê Æêü †ÖŸ´Ö³ÖÖ®Ö ®ÖÃÖ»µÖÖ®Öê ´ÖÓ›ü»Ö Ûú×´Ö¿Ö®ÖÃÖ´ÖÖê¸ü ŸµÖÖ»ÖÖ †Ö¯Ö»Öß ²ÖÖ•Öã ¾µÖ¾Ö×ã֟֯ÖÞÖê ´ÖÖÓ›üŸÖÖ †Ö»Öß ®ÖÖÆüß. ŸµÖÖ“µÖÖ ¿ÖîõÖ×ÞÖÛú ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖÖ´Öãôêû Æêü ÆüÖê‰ú ¿ÖÛú»Öê ®ÖÖÆüß. ×¾Ö¤ü³ÖÔ-ÜÖÖ®Ö¤êü¿Ö´Ö¬Öᯙ ´Ö¸üÖšüÖ Æêü ÛãúÞÖ²Öß ´ÆüÞÖã®Ö ´ÖÓ›ü»Ö Ûú×´Ö¿Ö®Ö“µÖÖ †Æü¾ÖÖ»ÖÖŸÖ ®ÖÖë¤ü ÆüÖêŸÖ †ÃÖŸÖÖÓ®ÖÖ ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›ü¶ÖŸÖᯙ ÛúÖê¸ü›ü¾ÖÖÆãü ¿ÖêŸÖÛú¸üß ´Ö¸üÖšüÖ •µÖÖ»ÖÖ ÝÖÖ¾Ö ÜÖê›ü¶ÖŸÖ ÛãúÞÖ²Öß“Ö ´Æü™ü»Öê •ÖÖµÖ“Öê ÛúÃÖÖ ÛúÖµÖ ÛãúÞÖ²Öß ´ÆüÞÖã®Ö þ֟Ö:“Öß ®ÖÖë¤ü Ûú¹ý ¿ÖÛú»ÖÖ ®ÖÖÆüß? µÖÖ“Öß ÛúÖ¸üÞÖê ŸµÖÖ“µÖÖ ¿ÖîõÖ×ÞÖÛú ¾Ö ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ´ÖÖÝÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖÖŸÖ ¤ü›ü»Öê»Öß †ÖÆêüŸÖ. ¤êü¿Ö þ֟ÖÓ¡Ö —ÖÖ»µÖÖ“µÖÖ ‹ÛúÖ ¾ÖÂÖÖÔ®ÖÓŸÖ¸ü ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›ü¶üÖÃÖ ×®Ö•ÖÖ´ÖÖ“µÖÖ •ÖÖêÜÖ›üÖŸÖæ®Ö ´Ö㌟Öß ×´ÖôûÖ»Öß. ׿ÖõÖÞÖÖ“ÖÖ ´ÖÖÝÖ´ÖæÃÖ ®ÖÃÖ»µÖÖ®Öê ²ÖÎÖ´ÆüÞÖß ¾µÖ¾ÖãÖꓵÖÖ ¾ÖΟ־ÖîÛú»µÖê ¾Ö Ûú´ÖÔÛúÖÓ›üÖ“ÖÖ ´ÖÖêšüÖ ¯ÖÝÖ›üÖ µÖÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ¾Ö¸ü ÆüÖêŸÖÖ. ¯ÖÖê™üÖ¯ÖÖÞµÖÖ¯Öã¸üŸÖß ¿ÖêŸÖß †ÃÖ»µÖÖ´Öãôêû •ÖÝÖÖ¿Öß ¤êüÞÖê‘ÖêÞÖê ®Ö¾ÆüŸÖê. ÜÖê›ü¶Ö¯ÖÖ›ü¶ÖŸÖ ²ÖÆãüÃÖÓÜµÖ †ÃÖ»µÖÖ®Öê ¾Ö †×ŸÖ¿Öã¦üÖÓ“µÖÖ ¾Ö¸ü“Öê ãÖÖ®Ö †ÃÖ»µÖÖ®Öê †Ö×ÞÖ ÜÖÖÃÖÛú¹ý®Ö ²ÖÎÖ´ÆüÞÖß ¾µÖ¾ÖãÖêŸÖ ¿Öã¦ü †ÃÖã®ÖÆüß Ã¯Öé¿µÖ †ÃÖ»µÖÖ®Öê †Ö¯ÖÞÖ ¿ÖîõÖ×ÞÖÛú ¾Ö ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ´ÖÖÝÖÃÖ»Öê»Öê ÃÖ´ÖÖ•Ö‘Ö™üÛú †ÖÆüÖêŸÖ Æêü“Ö ŸµÖÖ“µÖÖ ¬µÖÖ®ÖÖŸÖ †Ö»Öê ®ÖÖÆüß. ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÔ ´ÆüÞÖ•Öê ÛúÖêÞÖ? Æêü ‘Ö™ü®ÖÖÃÖ×´ÖŸÖß ÃÖ¤üõÖÖÓ®ÖÖ »Ö¾ÖÛú¸ü ÃÖ´Ö•Ö»Öê ®ÖÖÆüß, ŸÖê£Öê µÖÖ ÃÖÖ´ÖÖ®µÖ ´ÖÖÞÖÃÖÖÓÛú›æü®Ö ÛúÖµÖ †¯ÖêõÖÖ Ûú¸üÞÖÖ¸ü. ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›ü¶Ö“µÖÖ µÖÖ ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖÖ´Öãôêû“Ö ²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²ÖÖÓ®ÖÖ ÜÖÖÃÖÛú¹ý®Ö †Öî¸ÓüÝÖÖ²ÖÖ¤ü»ÖÖ ×´Öػ֤ü ´ÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖ Ã£ÖÖ¯Ö®Ö Ûú¸üÖ¾Öê »ÖÖÝÖ»Öê ÆüÖêŸÖê. µÖÖ ¿ÖîõÖ×ÞÖÛú ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖÖ“ÖÖ ¯Ö׸üÞÖÖ´Ö †ÃÖÖ —ÖÖ»ÖÖ Ûúß, ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ´ÖÖÝÖÖÃÖ †ÃÖã®ÖÆüß ´ÖÓ›ü»Ö Ûú×´Ö¿Ö®Ö“Öß †Ö¸üõÖÞÖ¹ý¯Öß ²ÖÃÖ •Öê¾ÆüÖ ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›ü¶ÖŸÖ †Ö»Öß ÆüÖêŸÖß, ŸÖê¾ÆüÖ ŸÖê ŸµÖÖ ²ÖÃÖ´Ö¬µÖê ²ÖÃÖ»Öê ®ÖÖÆüß, ŸµÖÖÓ®ÖÖ ŸÖß ²ÖÃÖ †Ö¯Ö»µÖÖÃÖÖšüß ®Ö¾Æêü, ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Ö껵ÖÖ ¤ü×»ÖŸÖ »ÖÖêÛúÖÓÃÖÖšüß †ÖÆêü, †ÃÖê ¾ÖÖ™ü»Öê †ÃÖÖ¾Öê. µÖÖ “ÖãÛúß“Öê ³ÖµÖÓÛú¸ü ¯Ö׸üÞÖÖ´Ö †ÖŸÖÖ ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖÃÖ ³ÖÖêÝÖÖ¾Öê »ÖÖÝÖŸÖ †ÖÆêüŸÖ. ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›ü¶ÖŸÖ †ÖŸ´ÖÆüŸµÖÖ Ûú¸üÞÖÖ·µÖÖ ¿ÖêŸÖÛú·µÖÖÓ“µÖÖ ¾ÖµÖÖ“ÖÖ †³µÖÖÃÖ Ûêú»µÖÖÃÖ Æêü »ÖõÖÖŸÖ µÖê‡Ô»Ö Ûúß, ´ÖÓ›ü»Ö Ûú×´Ö¿Ö®Ö •Öê¾ÆüÖ †Ö»Öê ÆüÖêŸÖê, ŸÖê¾ÆüÖ“Öß Æüß ŸÖ¹ýÞÖ ×¯Öœüß †ÃÖÖ¾Öß, ¿ÖîõÖ×ÞÖÛú ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖÖ´Öãôêû ŸÖß ®ÖÖêÛú¸ü߯Öê¿ÖÖŸÖ µÖê‰ú ¿ÖÛú»Öß ®ÖÖÆüß †Ö×ÞÖ †ÖŸÖÖ •µÖÖ ¿ÖêŸÖß ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖÖ´Öãôêû ´ÖÖÝÖÖÃÖ ¸üÆüÖ¾Öê »ÖÖÝÖ»Öê, ŸÖß ¿ÖêŸÖß ÃÖã¨üÖ ÃÖÆüÖ¸üÖ ¤êü‰ú ¿ÖÛúŸÖ ®ÖÃÖ»µÖÖ®Öê †ÖŸ´ÖÆüŸµÖÖ Ûú¸üßŸÖ †ÖÆêü. µÖÖ “ÖãÛãú®Ö ´ÖÖÝÖê ¸üÖ×Æü»Ö껵ÖÖ ×¯Öœüß“Öß ¯Öãœü“Öß ×¯Öœüß ×¿ÖõÖÞÖ ‘ÖêŸÖ»µÖÖ®Öê †ÖŸÖÖ †Ö¸üõÖÞÖÖ“ÖÖ †×¬ÖÛúÖ¸ü ´ÖÖÝÖŸÖ †ÖÆêü, ŸµÖÖÓ“µÖÖ ¾Ö›üß»ÖÖÓ“µÖÖ †×¿Ö×õÖŸÖ¯ÖÞÖÖ´Öãôêû ØÛú¾ÖÖ Ûú´Öß ×¿ÖõÖÞÖÖ´Öãôêû ŸÖê ÃÖÓ¬Öß †ÃÖŸÖÖ®ÖÖÆüß •Öß ‘Öê‰ú ¿ÖÛú»Öê ®ÖÖÆüß, ŸÖÖê †×¬ÖÛúÖ¸ü †ÖŸÖÖ Æüß ŸÖ¹ýÞÖ ×¯Öœüß ´ÖÖÝÖŸÖ †ÖÆêü, ŸÖß ›üÖëÝÖ¸ü¤ü·µÖÖŸÖ ¸üÆüÖŸÖ ®ÖÖÆüß ŸÖ¸ü ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“µÖÖ ´ÖãÜµÖ ¯ÖϾÖÖÆüÖŸÖ ¸üÖÆüŸÖê, ´ÖÖ¡Ö †Ö¯Ö»µÖÖ ÆüŒÛúÖÓ¯ÖÖÃÖæ®Ö ¾ÖÓ×“ÖŸÖ †ÖÆêü. ´ÆüÞÖã®Ö ŸµÖÖÓ“ÖÖ †Ö¸üõÖÞÖÖ“ÖÖ ®µÖÖµµÖ †×¬ÖÛúÖ¸ü ´ÖÖ®µÖ Ûú¸üŸÖÖÓ®ÖÖ ŸµÖÖÓ®ÖÖ 1992 “µÖÖ ‡Ó¦üÖ ÃÖÖÆü®Öß ÜÖ™ü»µÖÖŸÖᯙ Extra ordinary and exceptional case ´Ö¬µÖê ²ÖÃÖ¾ÖŸÖÖ µÖêÞÖÖ¸ü ®ÖÖÆüß. ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖÖ“Öê ÃÖ¾ÖÔ ×®ÖÛúÂÖ ¯ÖæÞÖÔ Ûú¸üŸÖÖê : ‹ÜÖÖ¤üß •ÖÖŸÖ ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÖÔŸÖ µÖêŸÖê Ûúß ®ÖÖÆüß, Æêü ŸÖ¯ÖÖÃÖæ®Ö ¯ÖÖÆüÞµÖÖ“Öê ÛúÖÆüß ×®ÖÛúÂÖ †ÖÆêüŸÖ. ˆ¤üÖ. ´ÖÓ›ü»Ö Ûú×´Ö¿Ö®Ö®Öê ŸµÖÖÃÖÖšüß 11 ×®ÖÛúÂÖ ×®Ö׿“ÖŸÖ Ûêú»Öê ÆüÖêŸÖê. 1992 “µÖÖ ‡Ó¦üÖ ÃÖÖÆü®Öß ÜÖ™ü»µÖÖŸÖ ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê µÖÖ 11 ×®ÖÛúÂÖÖÓ“Öê ŸÖß®Ö ³ÖÖÝÖÖŸÖ ×¾Ö³ÖÖ•Ö®Ö Ûêú»Öê. ŸÖê †ÃÖê (1) ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖ (2) ¿ÖîõÖ×ÞÖÛú ´ÖÖÝÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖ †Ö×ÞÖ (3) †ÖÙ£ÖÛú ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖ ‡. µÖÖ ŸÖß®Ö ×®ÖÛúÂÖÖÓ´Ö¬µÖê ‡ŸÖ¸ü ÃÖ¾ÖÔ ×®ÖÛúÂÖ ÃÖ´ÖÖ×¾Ö™ü †ÖÆêüŸÖ. ŸµÖÖ“Öê ïÖ™üßÛú¸üÞÖ ÜÖÖ»Ö߻֯ÖÏ´ÖÖÞÖê †ÖÆêü. 1) ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖ : a)      ‹ÜÖÖªÖ •ÖÖןÖÛú›êü ‡ŸÖ¸ü ÃÖ´ÖÖ•Ö ´ÖÖÝÖÖÃÖ •ÖÖŸÖ ´ÆüÞÖã®Ö ¯ÖÖÆüŸÖÖê ÛúÖ? b)      †¿Öß •ÖÖŸÖ †Ö¯Ö»µÖÖ ˆ¤ü¸ü×®Ö¾ÖÖÔÆüÖÃÖÖšüß Ûú™ü Ûú¸üÞÖÖ¸üß †ÃÖÖ¾Öß. (depend on manual labour). c)      †¿ÖÖ •ÖÖŸÖßŸÖ ÝÖÏÖ´ÖßÞÖ ³ÖÖÝÖÖŸÖᯙ 25 ™üŒÛêú ´Öã»Öà“Öê ¾Ö 10 ™üŒÛêú ´Öã»ÖÖÓ“Öê 17 ¾ÖÂÖÖÔ“µÖÖ †ÖŸÖ »ÖÝ®Ö ÆüÖêŸÖ †ÃÖ»Öê ¯ÖÖ×Æü•Öê. †Ö×ÞÖ ¿ÖÆü¸üß ³ÖÖÝÖÖŸÖ 10 ™üŒÛêú ´Öã»Öß ¾Ö 5 ™üŒÛêú ´Öã»ÖÖÓ“Öê 17 ¾ÖÂÖÖÔ“µÖÖ †ÖŸÖ »ÖÝ®Ö ÆüÖêŸÖ †ÃÖÖ¾Öê. d)      †¿ÖÖ •ÖÖŸÖߟÖᯙ ´Ö×Æü»ÖÖ ÛúÖ´ÖÝÖÖ¸üÖÓ“Öß ÛúÖ´ÖÖŸÖᯙ ÃÖÆü³ÖÖÝÖ ÆüÖ ¸üÖ•µÖÖ“µÖÖ ÃÖ¸üÖÃÖ¸ü߯ÖêõÖÖ 25 ™üŒÛêú •ÖÖÃŸÖ †ÃÖ»ÖÖ ¯ÖÖ×Æü•Öê. 2) ¿ÖîõÖ×ÞÖÛú ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖ : a)      †¿ÖÖ •ÖÖŸÖߟÖᯙ 5 ŸÖê 15 ¾ÖÂÖÖÔŸÖᯙ ´Öã»ÖÖÓ®Öß ¿ÖÖôêûŸÖ Ûú¬ÖßÆüß ¯ÖϾÖê¿Ö ‘ÖêŸÖ»ÖÖ ®ÖÃÖã®Ö, ŸµÖÖ“Öê ¯ÖÏ´ÖÖÞÖ ¸üÖ•µÖÖ“µÖÖ ‹ÛæúÞÖ ÃÖ¸üÖÃÖ¸ü߯ÖêõÖÖ 25 ™üŒÛêú •ÖÖÃŸÖ †ÃÖÖ¾Öê. b)      †¿ÖÖ •ÖÖŸÖߟÖᯙ ´Öã»ÖÖÓ“Öê ׿ÖõÖÞÖÖŸÖᯙ ÝÖôûŸÖß“Öê ¯ÖÏ´ÖÖÞÖ Æêü ¸üÖ•µÖÖ“µÖÖ ‹ÛãúÞÖ ÃÖ¸üÖÃÖ¸ü߯ÖêõÖÖ 25 ™üŒÛêú •ÖÖÃŸÖ †ÃÖÖ¾Öê. c)      †¿ÖÖ •ÖÖŸÖߟÖᯙ 10 ¾Öß ¯ÖµÖÕŸÖ ×¿ÖõÖÞÖ ‘ÖêŸÖ»Ö껵ÖÖ ÃÖ¤üõÖÖÓ“Öß ÃÖÓܵÖÖ Æüß ¸üÖ•µÖÖ“µÖÖ ÃÖ¸üÖÃÖ¸ü߯ÖêõÖÖ ×Ûú´ÖÖ®Ö 25 ™üŒÛêú Ûú´Öß †ÃÖÖ¾Öß. 3) †ÖÙ£ÖÛú ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖ : a)      †¿ÖÖ •ÖÖŸÖߟÖᯙ ÃÖ¤üõÖÖÓ®Öß ¬ÖÖ¸üÞÖ Ûêú»Ö껵ÖÖ ÃÖÓ¯Ö¢Öß“Öß ÃÖ¸üÖÃÖ¸üß Æüß ¸üÖ•µÖÖ“µÖÖ ‹ÛãúÞÖ ÃÖ¸üÖÃÖ¸ü߯ÖêõÖÖ 25 ™üŒÛêú Ûú´Öß †ÃÖÖ¾Öß. b)      †¿ÖÖ •ÖÖŸÖߟÖᯙ ÃÖ¤üÃµÖ Æêü Ûú““µÖÖ ‘Ö¸üÖŸÖ ¸üÖÆüÞÖÖ¸ê †ÃÖÖ¾Öê †Ö×ÞÖ Æêü ¯ÖÏ´ÖÖÞÖ ¸üÖ•µÖÖ“µÖÖ ‹ÛãúÞÖ ÃÖ¸üÖÃÖ¸ü߯ÖêõÖÖ 25 ™üŒÛêú®Öß •ÖÖÃŸÖ †ÃÖÖ¾Öê. c)      †¿ÖÖ •ÖÖŸÖߟÖᯙ ×Ûú´ÖÖ®Ö 50 ™üŒÛêú ÃÖ¤üõÖÖÓ®ÖÖ †¬ÖÖÔ ×Ûú»ÖÖê´Öß™ü¸ü †ÓŸÖ¸üÖ¾Ö¹ý®Ö ׯÖÞµÖÖ“Öê ¯ÖÖÞÖß †ÖÞÖÖ¾Öê »ÖÖÝÖŸÖ †ÃÖÖ¾Öê †Ö×ÞÖ d)      †¿ÖÖ •ÖÖŸÖߟÖᯙ ÃÖ¤üõÖÖÓ®Öß ˆ¤ü¸ü×®Ö¾ÖÖÔÆüÖÃÖÖšüß ‘ÖêŸÖ»Ö껵ÖÖ Ûú•ÖÖÔ“Öê ¯ÖÏ´ÖÖÞÖ Æêü ¸üÖ•µÖÖ“µÖÖ ÃÖ¸üÖÃÖ¸ü߯ÖêõÖÖ 25 ™üŒÛêú®Öß •ÖÖÃŸÖ †ÃÖÖ¾Öê. ‡. Æêü ÃÖ¾ÖÔ ×®ÖÛúÂÖ ÃÖÖÓÝÖÞµÖÖ“Öê ÛúÖ¸üÞÖ ‡ŸÖÛêú“Ö Ûúß, ÝÖÖµÖÛú¾ÖÖ›ü †ÖµÖÖêÝÖÖ®Öê ¸üÖ•µÖ³Ö¸üÖŸÖ ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“ÖÖ ÃÖ¾Æìü Ûú¹ý®Ö •Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ×´Öôû×¾Ö»Öß •µÖÖÃÖ Quantifiable data †ÃÖê ´Æü™ü»Öê •ÖÖŸÖê, ŸÖÖê µÖÖ ÃÖ¾ÖÔ ×®ÖÛúÂÖÖÓ“Öß ¯ÖãŸÖÔŸÖÖ Ûú¸üÞÖÖ¸üÖ †ÖÆêü. ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü ‘Ö™ü®ÖÖŸÖ–Ö ±îú•ÖÖ®Ö ´ÖãßֱúÖ µÖÖÓ®Öß †ÃÖê ´Æü™ü»Öê †ÖÆêü Ûúß, ÝÖÖµÖÛú¾ÖÖ›ü †ÖµÖÖêÝÖÖ®Öê •Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß †Ö¯Ö»µÖÖ †Æü¾ÖÖ»ÖÖŸÖ ×¤ü»Öß †ÖÆêü, ŸµÖÖ¾Ö¹ý®Ö †ÃÖê פüÃÖŸÖê Ûúß ´Ö¸üÖšüÖ Æêü ¯ÖÏÝÖŸÖ •ÖÖŸÖß ØÛú¾ÖÖ †Öê²ÖßÃÖà“µÖÖ ²Ö¸üÖê²Ö¸üß“Öê †ÖÆêüŸÖ.10 ´ÆüÞÖ•Öê“Ö ŸÖê †Öê²ÖßÃÖß´Ö¬Öᯙ ¯ÖÏÝÖŸÖ •ÖÖŸÖßÃÖÖ¸üÜÖê †ÖÆêüŸÖ, †ÃÖê ŸµÖÖÓ®ÖÖ ´ÆüÞÖÖ¾ÖµÖÖ“Öê †ÃÖê»Ö. ÝÖÖµÖÛú¾ÖÖ›ü †ÖµÖÖêÝÖÖ®Öê ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“Öê ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖ ŸÖ¯ÖÖÃÖÞµÖÖÃÖÖšüß 25 ×®ÖÛúÂÖ »ÖÖ¾Ö»Öê ÆüÖêŸÖê. ŸµÖÖ¯ÖîÛúß 10 ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖÖÃÖÖšüß, 8 ¿ÖîõÖ×ÞÖÛú ŸÖ¸ü 7 †ÖÙ£ÖÛú ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖÖÃÖÖšüß ÆüÖêŸÖê. ŸµÖÖ¯ÖîÛúß ÛúÖÆüß ®Ö´Ö㮵ÖÖ¤üÖÜÖ»Ö ÃÖÖÓÝÖŸÖÖ µÖêŸÖß»Ö. ˆ¤üÖ. 1)             ´ÖãÓ²Ö‡ÔŸÖ 4800 ›ü²²Öê¾ÖÖ»µÖÖÓ¯ÖîÛúß 4600 ´ÆüÞÖ•Öê 98.5 ™üŒÛêú ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“Öê †ÖÆêüŸÖ. 2)             ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖ 98.53 ™üŒÛêú Ûãú™ãÓü²Öê †ÖÓŸÖ¸ü•ÖÖŸÖßµÖ ØÛú¾ÖÖ †ÖÓŸÖ¸ü¬ÖÙ´ÖµÖ ×¾Ö¾ÖÖÆü Ûú¸üßŸÖ ®ÖÖÆüߟÖ. 3)             ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖ ˆ““Ö•ÖÖŸÖßŸÖ Ûêú»ÖÖ •ÖÖÞÖÖ¸üÖ ˆ¯Ö®ÖµÖ®Ö ÃÖÓÃÛúÖ¸ü Ûêú»ÖÖ •ÖÖŸÖ ®ÖÖÆüß, ÛúÖ¸üÞÖ ¿Öã¦üÖÓ®ÖÖ ŸÖÖê †×¬ÖÛúÖ¸ü ®ÖÃÖŸÖÖê. 4)             ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖ 94 ™üŒÛêú Ûãú™ãÓü²ÖÖŸÖ ×¾Ö¬Ö¾ÖÖ ¯Öã®ÖÙ¾Ö¾ÖÖÆü Ûêú»ÖÖ •ÖÖŸÖ ®ÖÖÆüß.11 5)             ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖᯙ 13 ™üŒÛêú ÃÖ¤üÃµÖ †×¿Ö×õÖŸÖ, 35 ™üŒÛêú®Öß ¯ÖÏÖ£Ö×´ÖÛú ׿ÖõÖÞÖ ‘ÖêŸÖ»Öê»Öê †ÖÆêü. 43 ™üŒÛêú 12 ¾Öß ¯ÖµÖÕŸÖ ×¿ÖÛú»Öê»Öê †ÖÆêüŸÖ. 6 ™üŒÛêú ¯ÖµÖÕŸÖ ¯Ö¤ü¾Öß ØÛú¾ÖÖ ¯Ö¤ü¾µÖã¢Ö¸ü ׿ÖõÖÞÖ ‘ÖêŸÖ»Öê»Öê †ÖÆêüŸÖ †Ö×ÞÖ 0.77 ™üŒÛêú ¾µÖÖ¾ÖÃÖÖ×µÖÛú ׿ÖõÖÞÖ ‘ÖêŸÖ»Öê»Öê †ÖÆêü. 6)             ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖᯙ 2.5 ™üŒÛêú ¿ÖêŸÖÛú·µÖÖÓÛú›êü 10 ‹Ûú¸ü •Ö´Öß®Ö †ÖÆêü. 7)             98 ™üŒÛêú ¿ÖêŸÖÛú·µÖÖÓÛú›êü Ûú´ÖߟÖÛú´Öß ´ÆüÞÖ•Öê 2.5 ‹Ûú¸ü •Ö´Öß®Ö †ÃÖã®Ö ŸÖê †»¯Ö³Öæ¬ÖÖ¸üÛú †ÖÆêüŸÖ, †Ö×ÞÖ ŸµÖÖÓ“Öê ˆŸ¯Ö®®Ö Æêü ‹Ûú »ÖÖÜÖÖ“µÖÖ †ÖŸÖ †ÖÆêü. 8)             ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖᯙ 37 ™üŒÛêú »ÖÖêÛú ¤üÖ׸ü¦ü¶ ¸êüÂÖêÜÖÖ»Öß †ÖÆêüŸÖ, †Ö×ÞÖ Æêü ¯ÖÏ´ÖÖÞÖ ¸üÖ•µÖÖ“µÖÖ ‹ÛæúÞÖ ÃÖ¸üÖÃÖ¸ü߯ÖêõÖÖ •ÖÖÃŸÖ †ÖÆêü. 9)             76 ™üŒÛêú ´Ö¸üÖšüÖ Ûãú™ãÓü²Öê ¿ÖêŸÖß Ûú¸üŸÖÖŸÖ. 10)         ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“Öê ´ÖÖêšü¶Ö ¯ÖÏ´ÖÖÞÖÖ¾Ö¸ü ãֻÖÖÓŸÖ¸ü ÆüÖêŸÖ †ÃÖæ®Ö ÝÖÏÖ´ÖßÞÖ ³ÖÖÝÖÖŸÖᯙ 21 ™üŒÛêú Ûãú™ãÓü²Öê ¿ÖÆü¸üß ³ÖÖÝÖÖŸÖ ÛúÖ´Ö¬ÖÓªÖÃÖÖšüß Ã£Ö»ÖÖÓŸÖ¸üßŸÖ ÆüÖêŸÖ †ÃÖæ®Ö ŸÖê †¯ÖÏ׿Ö×õÖŸÖ ÛúÖ´ÖÝÖÖ¸ü †ÖÆêüŸÖ. 11)         ÃÖÖ¬ÖÖ¸üÞÖ¯ÖÞÖê 4.30 ™üŒÛêú ´Ö¸üÖšüÖ ¾µÖŒŸÖß ×¿ÖõÖÛúß ¯Öê¿ÖÖŸÖ †ÃÖæ®Ö 6 ™üŒÛêú Æêü ¿ÖÖÃÖÛúßµÖ ØÛú¾ÖÖ ×®Ö´Ö¿ÖÖÃÖÛúßµÖ ®ÖÖêÛú·µÖÖÓ´Ö¬µÖê †ÖÆêüŸÖ. 12)         ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖᯙ 60 ŸÖê 65 ™üŒÛêú »ÖÖêÛú Ûú““µÖÖ ‘Ö¸üÖŸÖ ¸üÖÆüŸÖÖŸÖ.12 ‡. µÖÖ ÃÖ¾ÖÔ ´ÖÖ¯Ö¤Óü›üÖ“ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü Ûú¹ý®Ö“Ö ´ÖãÓ²Ö‡Ô ˆ““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ ¾ÖÝÖÖÔŸÖ ´ÖÖê›üŸÖÖê ´ÆüÞÖã®Ö ŸµÖÖÃÖ †Ö¸üõÖÞÖ ¤êüÞµÖÖ“Öê ´ÖÖ®µÖ Ûêú»Öê ÆüÖêŸÖê. ´ÖÖÝÖ“µÖÖ ³ÖÖÝÖÖŸÖ “Ö“ÖÖÔ Ûêú»µÖÖ®ÖãÃÖÖ¸ü ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ÆüÖ ´ÖãôûŸÖ: ¿ÖêŸÖÛú¸üß ´ÆüÞÖ•Öê ÛãúÞÖ²Öß †ÃÖ»µÖÖ®Öê ŸµÖÖÃÖ 1992 “µÖÖ ‡Ó¦üÖ ÃÖÖÆü®Öß ÜÖ™ü»µÖÖŸÖᯙ Extraordinary and exceptional case ´Ö¬Öᯙ ›üÖëÝÖ¸ü¤ü·µÖÖŸÖ ¸üÖÆüÞÖÖ¸üÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ÆüÖ ´ÖÖ¯Ö¤Óü›ü »ÖÖ¾ÖŸÖÖ µÖêÞÖÖ¸ü ®ÖÖÆüß. ÛúÖ¸üÞÖ ¿ÖîõÖ×ÞÖÛú †–ÖÖ®ÖÖ´Öãôêû ŸÖÖê ´ÖÖÝÖÖÃÖ †ÃÖã®ÖÆüß Ã¾ÖŸÖ:»ÖÖ ´ÖÖÝÖÖÃÖ ¾ÖÝÖÖÔŸÖ ÃÖ´ÖÖ×¾Ö™ü Ûú¹ý ¿ÖÛú»ÖÖ ®Ö¾ÆüŸÖê. ´Ö¸üÖšüÖ Æêü ÛãúÞÖ²Öß“Ö †ÖÆêüŸÖ : ÝÖÖµÖÛú¾ÖÖ›ü †ÖµÖÖêÝÖÖ®Öê ´Ö¸üÖšüÖ ¾Ö ÛãúÞÖ²Öß µÖÖ ¤üÖê®Æüß •ÖÖŸÖß ‹Ûú“Ö †ÃÖ»µÖÖ“Öê ´Æü™ü»Öê †ÃÖã®Ö •Öê¾ÆüÖ ÛãúÞÖ²Öß Æêü ‡ŸÖ¸ ü´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÖÔŸÖ (OBC) ´Ö¬µÖê ÃÖ´ÖÖ×¾Ö™ü †ÖÆêüŸÖ, ŸÖê¾ÆüÖ ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“ÖÖÆüß †Öê²ÖßÃÖß´Ö¬µÖê ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö Ûú¸üÖµÖ»ÖÖ ¯ÖÖ×Æü•Öê ÆüÖêŸÖÖ. ´ÆüÞÖã®Ö †ÖŸÖÖ ÃÖã¨üÖ ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö †Öê²ÖßÃÖß´Ö¬µÖê“Ö Ûú¸üÖ¾ÖÖ »ÖÖÝÖê»Ö. †ÖµÖÖêÝÖÖ®Öê ‹êןÖÆüÖ×ÃÖÛú ÃÖÓ¤ü³ÖÖÔ“ÖÖ Æü¾ÖÖ»ÖÖ ¤êü‰ú®Ö ïÖ™ü Ûêú»Öê †ÖÆêü Ûúß, ´Ö¸üÖšüÖ Æüß •ÖÖŸÖ ®ÖÃÖã®Ö ŸÖÖê ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖ×ÂÖÛúÖÓ“ÖÖ ‹Ûú ÃÖ´ÖãÆü †ÖÆêü, •µÖÖ“Öß •ÖÖŸÖ ÛãúÞÖ²Öß †ÃÖã®Ö, ¿ÖêŸÖß ÆüÖ ŸµÖÖÓ“ÖÖ ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ †ÖÆêü. †ÖµÖÖêÝÖÖ®Öê ŸÖŸÛúÖ»Öß®Ö ²ÖÖò´²Öê ÃÖ¸üÛúÖ¸ü“µÖÖ ×¤ü. 15 ‹×¯ÖÏ»Ö 1942 “µÖÖ ‹ÛúÖ •Öß. †Ö¸ü. “ÖÖ ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ¤êü‰ú®Ö ´Æü™ü»Öê †ÖÆêü Ûúß, ²ÖÖò´²Öê ÃÖ¸üÛúÖ¸ü®Öê ¿ÖîõÖ×ÞÖÛú ÃÖ¾Ö»ÖŸÖàÃÖÖšüß ´Ö¬µÖ´Ö •ÖÖŸÖà“Öß •Öß µÖÖ¤üß ŸÖµÖÖ¸ü Ûêú»Öß ÆüÖêŸÖß, ŸµÖÖŸÖ ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö Ûú¸üÞµÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ.13 ´Ö¸üÖšüÖ ¾Ö ÛãúÞÖ²Öß Æêü ‹Ûú“Ö †ÃÖ»µÖÖ“Öê ÃÖ´ÖÖ•Ö¿ÖÖáÖßµÖ †ÃÖê ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê ÛúÖ¸üÞÖ ´ÆüÞÖ•Öê µÖÖ ¤üÖê®Æüß ‘Ö™üÛúÖŸÖ ²Öê™üß¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü ÆüÖêŸÖÖŸÖ. µÖê£Öê ‹Ûú ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ŸÖ¯ÖÖÃÖã®Ö ¯ÖÖÆãü. ˆ¤üÖ. ¯ÖãÞÖê ×¾ÖªÖׯ֚üÖŸÖᯙ ¸üÖ•ÖêÀ¾Ö¸üß ¤êü¿Ö¯ÖÖÓ›êü ¾Ö ÃÖãÆüÖÃÖ ¯Öôû¿ÖßÛú¸üÖÓ®Öß ŸµÖÖÓ“µÖÖ "¯ÖÖò×»Ö™üßÛú»Ö ‡ÛúÖò®ÖÖò´Öß †Öò±ú † ›üÖò×´Ö®ÖÓ™ü ÛúÖÙü" µÖÖ ¯ÖãßÖÛúÖŸÖ ´Æü™ü»Öê †ÖÆêü Ûúß, "´Ö¸üÖšü¶ÖÓ®Öß õÖסֵÖÖ“ÖÖ ¤üÖ¾ÖÖ Ûú¹ý®Ö ŸµÖÖÓ“Öß ¾ÖÓ¿ÖÖ¾Öôû ¸üÖ•Ö¯ÖãŸÖÖÓ¿Öß •ÖÖê›ü»µÖÖ“ÖÖ ŸµÖÖÓ®ÖÖ †×³Ö´ÖÖ®Ö ÆüÖêŸÖÖ. ´ÖÖ¡Ö ÛãúÞÖ²Öß Æêü ¿ÖêŸÖÛú¸üß †ÃÖ»µÖÖ®Öê ´Ö¸üÖšüÖ ¾Ö ÛãúÞÖ²Öß µÖÖ ¤üÖê®Æüß •ÖÖŸÖß ¾ÖêÝÖ¾ÖêÝÖôû¶Ö †ÖÆêüŸÖ. ÛãúÞÖ²Öß Æêü ¿Öã¦üÖŸÖ ´ÖÖê›üŸÖÖŸÖ." ŸÖê †ÃÖêÆüß ´ÆüÞÖŸÖÖŸÖ Ûúß, "¯Ö׿“Ö´Ö ´ÖÆüÖ¸üÖ™Òü ¾Ö ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›ü¶ÖŸÖᯙ ÛúÖÆüß ÛãúÞÖ²Öß ‘Ö™üÛúÖÓ®Öß ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ´Ö¬µÖê ×´ÖÃÖôûÞµÖÖ“ÖÖ ¯Öϵ֟®Ö Ûêú»Öê»ÖÖ †ÃÖã®Ö ²Öê™üß ¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü Ûú¸üÞµÖÖ“ÖÖ ¯Öϵ֟®Ö Ûêú»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. •Ö´Öß®Ö ´ÖÖ»ÖÛúß †Ö×ÞÖ µÖÖ ¤üÖê®Ö ‘Ö™üÛúÖŸÖᯙ ‹êןÖÆüÖ×ÃÖÛú •Ö¾ÖôûÛúß´Öãôêû Æêü ‘Ö›æü®Ö †Ö»Öê. ´ÖÖ¡Ö ×¾Ö¤ü³ÖÔ †Ö×ÞÖ ÛúÖêÛúÞÖÖŸÖᯙ ÛãúÞÖ²µÖÖÓ®Öß †Ö¯Ö»Öß ¾ÖêÝÖôûß †ÖêôûÜÖ †Ö×ÞÖ †×ß֟¾Ö ×™üÛú¾Öã®Ö šêü¾Ö»Öê."14 ÆüÖ †•Ö²Ö ŸÖÛÔú †ÖÆêü. ÛúÖ¸üÞÖ ´Ö¸üÖšüÖ ¾Ö ÛãúÞÖ²Öß Æü¶Ö ¾ÖêÝÖ¾ÖêÝÖôû¶Ö •ÖÖŸÖß †ÃÖŸÖᯙ ŸÖ¸ü ´ÖÝÖ ŸµÖÖÓ“µÖÖŸÖ ²Öê™üß¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü ÛúÃÖÖ ÛúÖµÖ ÆüÖê‰ú ¿ÖÛúŸÖÖê. ¯Öôû¿ÖßÛú¸üÖÓ“µÖÖ ´ÖŸÖê •Ö´Öִ߮ÖÖ»ÖÛúß †Ö¬ÖÖ¸êü ÛãúÞÖ²Öß ¾Ö ´Ö¸üÖšüÖ µÖÖŸÖ ²Öê™üß¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü —ÖÖ»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. ´ÖÝÖ ¯ÖÏ¿®Ö †ÃÖÖ ¯Ö›üŸÖÖê Ûúß †ÃÖÖ“Ö ²Öê™üß¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü ´ÖÖôûß ¾Ö ŸÖê»Öß, ÃÖÖê®ÖÖ¸ü ¾Ö ÛãÓú³ÖÖ¸ü µÖÖ †Öê²ÖßÃÖß •ÖÖŸÖß´Ö¬µÖê ÛúÖ —ÖÖ»ÖÖ ®ÖÖÆüß. µÖÖ •ÖÖŸÖß´Ö¬µÖêÆüß ²Ö¸êü“Ö•ÖÞÖ •Ö´Öß®Ö ´ÖÖ»ÖÛú †ÖÆêüŸÖ. µÖÖ“Öê ˆ¢Ö¸ü †ÃÖê †ÖÆêü Ûúß, ´ÖÖôûß ¾Ö ŸÖê»Öß µÖÖ •ÖÖŸÖß †Öê²ÖßÃÖß´Ö¬µÖê †ÃÖ»µÖÖ ŸÖ¸üß ¾ÖÖÓ׿ÖÛú¥ü™ü¶Ö ŸµÖÖÓ“µÖÖŸÖ ÛúÖÆüßÆüß ÃÖÖ´µÖ ®ÖÖÆüß •Öê ÛãúÞÖ²Öß ¾Ö ´Ö¸üÖšüÖ µÖÖ´Ö¬µÖê †ÖÆêü. ´ÆüÞÖã®Ö ÛãúÞÖ²Öß ¾Ö ´Ö¸üÖšüÖ µÖÖÓ®ÖÖ ¾ÖêÝÖ¾ÖêÝÖôêû ÃÖ´Ö•ÖÞÖê Æêü ÝÖ±ú»ÖŸÖ Ûú¸üÞµÖÖÃÖÖ¸üÜÖê †ÖÆêü. ´Ö¸üÖšüÖ ÆüÖ •ÖÖן־ÖÖ“ÖÛú ®Ö¾Æêü ŸÖ¸ü ÃÖ´ÖãÆü¾ÖÖ“ÖÛú ¾Ö ¾ÖÝÖÔ¾ÖÖ“ÖÛú ¿Ö²¤ü †ÖÆêü : ›üÖò. ²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²Ö †ÖÓ²Öê›üÛú¸ü ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›üÖ ×¾ÖªÖ¯ÖßšüÖŸÖᯙ ›üÖò. ˆ´Öê¿Ö ²ÖÝÖÖ›êü µÖÖÓ®Öß "´Ö¸üÖšüÖ †ÖŸ´ÖÖê®®ÖŸÖß“ÖÖ ÃÖÓ‘ÖÂÖÔ ¾Ö •ÖÖÝÖéŸÖßÛúÖ¸ü ¯ÖÖôêûÛú¸ü" µÖÖ »ÖêÜÖÖ´Ö¬Öæ®Ö '´Ö¸üÖšüÖ' Æüß •ÖÖŸÖ ®ÖÃÖæ®Ö ÃÖ´ÖãÆü¾ÖÖ“ÖÛú ¾Ö ¾ÖÝÖÔ¾ÖÖ“ÖÛú ¿Ö²¤ü ÛúÃÖÖ †ÖÆêü, Æêü ×ÃÖ¨ü Ûú¸üÞµÖÖ“ÖÖ ¯Öϵ֟®Ö Ûêú»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. ŸµÖÖÓ“µÖÖ ´ÖŸÖê, •Ö´Öִ߮ÖÖ»ÖÛú ¿ÖêŸÖÛú¸üß ÃÖ´Öã¤üÖµÖÖ“µÖÖ ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ‘Ö›üÞÖß“µÖÖ ¯ÖÏ×ÛÎúµÖêŸÖã®Ö ¸üÖ•µÖÃÖ¢Öê“ÖÖ ˆÝÖ´Ö ÆüÖê‰ú®Ö ¿ÖêŸÖß ÛúÃÖÞÖÖ·µÖÖ Ûãú™ãÓü²ÖÖ“Öß ÜÖê›üß ¾ÖÃÖ×¾ÖÞµÖÖŸÖ µÖê‰ú®Ö ¯ÖϳÖÖ¾Ö¿ÖÖ»Öß Ûãú™ãÓü²ÖÖÛú›êü ÝÖÖ¾Ö“Öß ¯ÖÖ™üß»ÖÛúß †Ö»Öß. ¸üÖ•µÖÃÖ¢ÖꓵÖÖ ´Ö¬µÖ¾ÖŸÖ៾ÖÖ¯ÖÖÃÖæ®Ö ÃÖÖ´ÖÓŸÖß ˆŸÖ¸Óü›ü ×®Ö´ÖÖÔÞÖ ÆüÖê‰ú®Ö ¤êü¿Ö´ÖãÜÖ, ÃÖ¸ü¤üÖ¸ü, ¤ü¸üÛú¤üÖ¸ü ÆüÖ ¾ÖÝÖÔ µÖÖ ¿ÖêŸÖÛú¸üß •ÖÖŸÖߟÖæ®Ö“Ö ¯Öãœêü †Ö»ÖÖ. ŸµÖÖ®Öê þ֟Ö:»ÖÖ Ã¾Ö•ÖÖŸÖ߯ÖÖÃÖæ®Ö ¾ÖêÝÖôêû Ûú¸üÞµÖÖ“ÖÖ ¯Öϵ֟®Ö Ûú¹ý®Ö 'õÖסֵÖ' µÖÖ •ÖÖןÖ×¾Ö׿Ö™üŸÖê´Ö¬µÖê ˆ³Öê Ûú¸üÞµÖÖ“ÖÖ ¯Öϵ֟®Ö Ûú¹ý®Ö þ֟Ö:“Öê ²ÖÎÖ´ÆüÞÖßÛú¸üÞÖ ‘Ö›ü¾Öã®Ö †ÖÞÖ»Öê. µÖÖŸÖæ®Ö“Ö •ÖÃÖÖ ¸üÖ•Ö¯ÖãŸÖÖÓ“ÖÖ ˆÝÖ´Ö —ÖÖ»ÖÖ, ŸÖÃÖÖ ÃÖÖ´ÖÓŸÖß ×¾Ö׿Ö™üŸÖÖ •Ö¯ÖÞÖÖ·µÖÖ ´Ö¸üÖšüÖ •ÖÖŸÖßÝÖ™üÖ“ÖÖ Æüß ˆÝÖ´Ö —ÖÖ»ÖÖ.15 ×¾Ö¿ÖêÂÖ ´ÆüÞÖ•Öê ŸÖê¾ÆüÖÆüß ÛãúÞÖ²Öß ¾Ö ´Ö¸üÖšüÖ µÖÖÓ“µÖÖŸÖ ²Öê™üß¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü ÆüÖêŸÖ †ÃÖê. ´Ö¬µÖµÖãÝÖß®Ö ÃÖÖ´ÖÓŸÖß ¾µÖ¾ÖãÖêŸÖ '´Ö¸üÖšüÖ' ¿Ö²¤üÖ“Öê ¤üÖê®Ö †£ÖÔ ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ ÆüÖêŸÖê. ‹Ûú ´ÆüÞÖ•Öê ´ÖÆüÖ¸üÖ™ÒüÖ“µÖÖ ÃÖÖ´Öã×ÆüÛú †×ß֟¾Ö Ûú»¯Ö®Öê“ÖÖ, ˆ¤üÖ. •Öê ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»ÖŸÖÖŸÖ ŸÖê ÃÖ¾ÖÔ ´Ö¸üÖšüÖ. ×¾Ö¿ÖêÂÖÛú¹ý®Ö ׿־ÖÛúÖ»Öß®Ö ¾Ö ¯Öê¿Ö¾ÖêÛúÖ»Öß®Ö ¾ÖÖ’´ÖµÖÖŸÖ ŸµÖÖ“Öê ¯Öã¸üÖ¾Öê ×´ÖôûŸÖÖŸÖ. "´Ö¸üÖšü¶ÖÓ“Öß ‡••ÖŸÖ ŸÖÖê ¾ÖÖ“ÖÞÖÖ¸ü ®ÖÖÆüß" ÆüÖ •ÖÖê ˆ»»ÖêÜÖ ”û. ׿־ÖÖ•Öß ´ÖÆüÖ¸üÖ•ÖÖÓ“µÖÖ ¯Ö¡ÖÖŸÖ †Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü, ŸÖÖê ´ÖÆüÖ¸üÖ™ÒüÖŸÖᯙ ÃÖ¾ÖÔ •ÖÖןÖÃÖ´ÖãÆüÖÃÖÖšüß †Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. µÖÖ“Ö¯ÖÏ´ÖÖÞÖê ÃÖ³ÖÖÃÖ¤ü ²ÖÜÖ¸ü´Ö¬µÖê '´Ö¸üÖšüÖ' ¿Ö²¤üÖ“ÖÖ ¯ÖϵÖÖêÝÖ ÆüÖ ´ÖÆüÖ¸üÖ™ÒüÖŸÖᯙ ÃÖ¾ÖÔ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“Öê ÃÖÖ´Öã×ÆüÛú ÃÖÓ²ÖÖê¬Ö®Ö µÖÖ †£ÖÖÔ®Öê †Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. ³ÖÖ‰úÃÖÖÆêü²Ö ²ÖÜÖ¸ü´Ö¬µÖê '´Ö¸üÖšüÖ' ÆüÖ ¿Ö²¤ü ´Ö¸üÖšü¶ÖÓ“µÖÖ »ÖÂÛú¸üß ÃÖ¢Öê“ÖÖ ¾ÖÖ“ÖÛú ´ÆüÞÖã®Ö †Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. ŸÖ¸ü ד֙üÞÖßÃÖÖÓ“µÖÖ ²ÖÜÖ¸üßŸÖ ÃÖã¨üÖ ²ÖÎÖ´ÆüÞÖÖÓÃÖ×ÆüŸÖ ÃÖ¾ÖÔ ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ¸ü¤üÖ¸üÖÓÃÖÖšüß '´Ö¸üÖšüÖ' Æêü ÃÖÓ²ÖÖê¬Ö®Ö ¾ÖÖ¯Ö¸üÞµÖÖŸÖ †Ö»Öê»Öê †ÖÆêü.16 µÖÖ“Ö ÛúÖôûÖŸÖ '´Ö¸üÖšüÖ' ÆüÖ ¿Ö²¤ü •ÖÖן־ÖÖ“ÖÛú ¿Ö²¤ü ´ÆüÞÖã®ÖÆüß †ÖÛúÖ¸ü ‘ÖêŸÖ ÆüÖêŸÖÖ. ˆ¤üÖ. ´ÖÖ»ÖÖê•Ö߸üÖ•Öê ‘ÖÖê¸ü¯Ö›ëü®ÖÖ ×»Ö×Æü»Ö껵ÖÖ ¯Ö¡ÖÖŸÖ ×¿Ö¾ÖÖ•Öß ´ÖÆüÖ¸üÖ•Ö ×»ÖÆüߟÖÖŸÖ Ûúß, ''•Öê ÛúÖÆüß †Ö¯Ö»Öê •ÖÖן֓Öê ´Ö¸üÖšêü »ÖÖêÛú †ÖÆêüŸÖ'' ØÛú¾ÖÖ ''ŸÖã´Æüß ´Ö¸üÖšêü »ÖÖêÛú †Ö¯Ö»Öê †ÖÆüÖ'' Æüß ×¾Ö¬ÖÖ®Öê •ÖÖ×ŸÖµÖ Ã¾ÖŸ¾Ö ¯ÖÏÛú™ü Ûú¸üŸÖÖŸÖ. µÖÖ ¯Ö¡ÖÖÓ´Ö¬Öᯙ 'Ûãú»Öß®Ö' ¾Ö '´Ö¸üÖšüÖ' Æüß ÃÖÓ²ÖÖê¬Ö®Öê ´ÖÆüÖ¸üÖ™ÒüÖŸÖᯙ ¸üÖ•µÖÛúŸµÖÖÔ Ã¾Ö•ÖÖןÖÃÖ´ÖãÆüÖ»ÖÖ ˆ§êü¿Öã®Ö ´ÖÆüÖ¸üÖ•ÖÖÓ®Öß ¾ÖÖ¯Ö¸ü»Öß †ÖÆêüŸÖ. µÖÖ ÛúÖôûÖŸÖ ¿ÖÆüÖÞÞÖ¾Ö ÛãúôûÖÓ“Öß ´ÖµÖÖÔפüŸÖ þֹý¯ÖÖ“Öß •ÖÖןÖ×¾Ö׿Ö™üŸÖÖ †ÖœüôûŸÖ ®ÖÖÆüß. Ûêú¾Öôû ×¾Ö¾ÖÖÆüÖ¯Öã¸üŸÖÖ Ã¾Ö‘Ö¸üÖÞµÖÖ“ÖÖ ¤ü•ÖÖÔ •Ö¯ÖÞµÖÖÃÖÖšüß“Ö ŸÖê¾ÆüœüÖ Ã¾Ö•ÖÖŸÖß“ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü Ûú¸üÞµÖÖŸÖ µÖêŸÖ †ÃÖê. ®ÖÓŸÖ¸ü“µÖÖ ÛúÖôûÖŸÖ ²ÖÎÖ´ÆüÞÖß ÃÖÓÃÛéúŸÖß“µÖÖ “ÖÛÎú¾µÖãÆüÖŸÖ †›üÛãú®Ö þ֟Ö:»ÖÖ õÖ×¡ÖµÖ ´ÆüÞÖã®Ö ¯ÖÏãÖÖ×¯ÖŸÖ Ûú¸üÞµÖÖ“µÖÖ ¯ÖÏ×ÛÎúµÖêŸÖ ÃÖÖ´ÖÓŸÖß •ÖÖןÖÝÖ™üÖ“Öß '´Ö¸üÖšüÖ' Æüß †ÖŸ´ÖÛú»¯Ö®ÖÖ †ÖÛúÖ¸ü ‘ÖêŸÖ ÝÖê»Öß. ˆ¤üÖ. ¸üÖ•Ö¯ÖãŸÖ ¸üÖ•Ö¾ÖÓ¿ÖÖ¿Öß ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö †ÃÖ»µÖÖ“Öê ¤üÖÜÖ¾Öã®Ö õÖסֵ֟¾ÖÖ“µÖÖ ¤ü•ÖÖÔ¾Ö¸ü ¤üÖ¾ÖÖ ¥üœüü´Öã»Ö Ûú¸üÞµÖÖ“ÖÖ ¯Öϵ֟®Ö Ûêú»ÖÖ ÝÖê»ÖÖ.17 ÛãúÞÖ²Öß •ÖÖן֟Öæ®Ö ¾ÖÝÖÖì®®ÖŸÖ —ÖÖ»Ö껵ÖÖÓ®Öß •ÖÖןֈ®®ÖŸÖß“µÖÖ ¯ÖÏê¸üÞÖê®Öê '´Ö¸üÖšüÖ' Æüß †ÖŸ´ÖÛú»¯Ö®ÖÖ ¬ÖÖ¸üÞÖ Ûêú»µÖÖ´Öãôêû ן֓ÖÖ ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ¯ÖÖµÖÖ ×¾ÖßÖÖ¸üŸÖ ÝÖê»ÖÖ. ´ÖÖ¡Ö ´Ö. ±ãú»Öë®ÖÖ Æêü ´Ö¸üÖšüÖ •ÖÖןÖ׳ִÖÖ®Ö ×´Ö£µÖÖ ¾ÖÖ™ü»Öê. ''ÜÖÖÃÖÖ ´Ö¸üÖšüÖ ´ÆüÞÖ×¾ÖÞÖÖ¸üÖ'' µÖÖ »ÖêÜÖÖŸÖ '´Ö¸üÖšüÖ' Æêü ÃÖ¾ÖÔ•ÖÖŸÖ ´Ö¸üÖšüß ´ÖÖÞÖÃÖÖ“Öê ÃÖÓ²ÖÖê¬Ö®Ö †ÃÖ»µÖÖ“Öê ÃÖÖÓÝÖã®Ö 'ÛãúÞÖ²Öß ¿ÖêŸÖÛú¸üß' Æêü µÖÖ •ÖÖן֓Öê †ÖŸ´Ö¹ý¯Ö †ÃÖ»µÖÖ“Öê ŸµÖÖÓ®Öß ¯ÖÏן֯ÖÖ¤ü®Ö Ûêú»Öê ÆüÖêŸÖê. ´Ö. ±ãú»Öë®Öß ÃÖÖ¾ÖÛúÖ¸ü¿ÖÖÆüß, ¯Öã¸üÖêÆüߟֿÖÖÆüß ¾Ö ¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ®ÖÖŸÖ»µÖÖ ²Ö»ÖãŸÖê†Ö¬ÖÖ¸êü ˆ³Öê ¸üÖ×Æü»Ö껵ÖÖ ²ÖÎÖ´ÆüÞÖß ¾Ö“ÖÔÃ¾Ö ¾Ö ¿ÖÖêÂÖÞÖÖ×¾Ö¸üÖê¬ÖÖŸÖ ¿ÖêŸÖÛú¸üß •ÖÖØŸÖ“µÖÖ ×ÆüŸÖÃÖÓ²ÖÓ¬ÖÖÓ“Öß ´ÖÖÓ›üÞÖß Ûú¸üŸÖÖÓ®ÖÖ ×´Ö¸üÖÃÖ¤üÖ¸ü ¿ÖêŸÖÛú¸üß •ÖÖØŸÖÃÖÖšüß '´Ö¸üÖšüÖ' †ÖŸ´ÖÛú»¯Ö®Öê ‹ê¾Ö•Öß ÛãúÞÖ²Öß ¿ÖêŸÖÛú¸üß †ÖŸ´ÖÛú»¯Ö®Öê“ÖÖ †ÖÝÖÏÆü ¬Ö¸ü»ÖÖ. ¾ÖÃÖÖÆüŸÖÛúÖôûÖŸÖ ÃÖÖ´ÖÓŸÖß ‘Ö¸üÖÞµÖÖÓ“ÖÖ ·ÆÖÃÖ —ÖÖ»µÖÖ®Öê ÃÖÖ´ÖÓŸÖß ¯Ö¸Óü¯Ö¸êüŸÖᯙ '´Ö¸üÖšüÖ' †ÖŸ´ÖÛú»¯Ö®ÖÖ ¯ÖÖêÛúôû ¾Ö ×®Ö¸ü£ÖÔÛú †×³Ö´ÖÖ®ÖÖ“Öß ¾Ö ÃÖÓ¤ü³ÖÔ×Æü®Ö ²Ö®Ö»Öß †ÃÖ»µÖÖ®Öê ±ãú»Öë®Öß ÃÖ´ÖÛúÖ»Öß®Ö •ÖÖןÖ×¾ÖÝÖÏÆüÖÃÖÖšüß '´Ö¸üÖšüÖ' Æüß †ÖŸ´ÖÛú»¯Ö®ÖÖ †¯ÖÏßÖãŸÖ ´ÖÖ®Ö»Öß ÆüÖêŸÖß. ²ÖÎÖ´ÆüÞÖß “ÖÖîÛú™üߟÖᯙ 'õÖסֵÖ' Ûú»¯Ö®ÖÖ ´Ö. ±ãú»Öë®Öß ¯ÖãÞÖÔŸÖ: ®ÖÖÛúÖ¹ý®Ö †²ÖÎÖ´ÆüÞÖß †®ÖÖµÖÔ ¯Ö¸Óü¯Ö¸êüŸÖß»Ö ×´Ö¸üÖÃÖ¤üÖ¸ü ¿ÖêŸÖÛú¸üß •ÖÖØŸÖ“µÖÖ •Öß¾Ö®ÖÖ×ã֟Öß»ÖÖ ¤ü¿ÖÔ×¾ÖÞÖÖ¸üß, 'õÖê¡ÖãÖ' 'õÖê¡Ö¾ÖÖÃÖß' †¿Öß Ûú»¯Ö®ÖÖ ´ÖÖÓ›ü»Öß. †ÖµÖÔ ²ÖÎÖ´ÆüÞÖÖÓ“µÖÖ ×¾Ö¸üÖê¬ÖÖŸÖ »ÖœüÞÖÖ·µÖÖ ³ÖæþÖÖ×´ÖŸ¾ÖÖ»ÖÖ ¾Ö ³Öæ×®Öšêü»ÖÖ ¾µÖŒŸÖ Ûú¸üÞÖÖ¸üß Æüß Ûú»¯Ö®ÖÖ ÆüÖêŸÖß. †ÃÖê †ÃÖ»Öê ŸÖ¸üß 1880 ®ÖÓŸÖ¸ü •ÖÖŸÖˆŸÖ¸Óü›üß“µÖÖ “ÖÖîÛú™üßŸÖ ¯ÖÏןÖšüßŸÖ †ÃÖÖ õÖ×¡ÖµÖ ¤ü•ÖÖÔ ´Ö¸üÖšüÖ •ÖÖן֓µÖÖ ®ÖÖë¤üß²Ö¸üÖê²Ö¸ü ÃÖÓ»ÖÝ®Ö ÆüÖê‰ú »ÖÖÝÖ»ÖÖ. ´ÆüÞÖã®Ö '´Ö¸üÖšüÖ' •ÖÖŸÖ ®ÖÖë¤ü Ûú¸üÞµÖÖ“Öß ¯ÖϾÖé¢Öß ¾ÖÖœü»Öß. µÖÖ“ÖÛúÖôûÖŸÖ ¸üÖ™Òü¾ÖÖ¤üß †Ö×ÞÖ ¾ÖÃÖÖÆüŸÖ¾ÖÖ¤üß µÖÖ ¤üÖê®Æüß ‡×ŸÖÆüÖÃÖÛúÖ¸üÖÓ®Öß ¸ÓüÝÖ×¾Ö»Ö껵ÖÖ ‡×ŸÖÆüÖÃÖÖŸÖæ®Ö ´Ö¸üÖšüÖ †ÖŸ´ÖÛú»¯Ö®Öê»ÖÖ ÃÖ®´ÖÖ®Ö ¯ÖÏÖ¯ŸÖ —ÖÖ»ÖÖ. ¯Ö׸üÞÖÖ´Öß ´Ö¸üÖšüÖ ‡×ŸÖÆüÖÃÖ »ÖêÜÖÖ®ÖÖ“Öê õÖê¡Ö ¯ÖϳÖãŸ¾Ö ¯ÖÏÖ¯ŸÖß“µÖÖ ÃÖÓ‘ÖÂÖÖÔ®Öê ¾µÖÖ¯Ö»Öê ÝÖê»Öê. ˆ¤üÖ. ¸üÖ™Òü¾ÖÖ¤üß ‡×ŸÖÆüÖÃÖÛúÖ¸üÖÓ®Öß ´Ö¸üÖšüÖ †×ô֟ÖꓵÖÖ †Ö¬ÖÖ¸êü ²ÖÎÖ´ÆüÞÖ ¾Ö“ÖÔþÖÖ“Öß, ®ÖêŸÖ韾ÖÖ“Öß †Ö×ÞÖ ÛúŸÖÔ²ÖÝÖÖ¸üß“Öß ´ÖÆü¢ÖÖ ´Ö¸üÖšü¶ÖÓ“µÖÖ ‡×ŸÖÆüÖÃÖ »ÖêÜÖ®ÖÖŸÖæ®Ö ´ÖÖÓ›üÞµÖÖ“ÖÖ ¯Öϵ֟®Ö Ûêú»ÖÖ, ŸÖ¸ü ŸµÖÖÃÖ ×¾Ö¸üÖê¬Ö ´ÆüÞÖã®Ö ®ÖÖ¸üÖµÖÞÖ ´Öê‘ÖÖ•Öß »ÖÖêÜÖÓ›êü µÖÖÓ®Öß 'õÖ×¡ÖµÖ ¾ÖÞÖÖÔ“Öê ¾Ö ¿ÖÆüÖÞÞÖ¾Ö ÛãúôûÖ“Öê »ÖÖêÛú ´ÆüÞÖ•Öê ´Ö¸üÖšüÖ' †¿Öß •ÖÖןÖ×¾Ö׿Ö™ü ¾µÖÖܵÖÖ Ûú¹ý®Ö ´Ö¸üÖšü¶ÖÓ´Ö¬µÖê ²ÖÎÖ´ÆüÞÖÖÓ“ÖÖ †×•Ö²ÖÖŸÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö ÆüÖêŸÖ ®ÖÖÆüß †ÃÖê ´Æü™ü»Öê.18 £ÖÖê›üŒµÖÖŸÖ ÛúÖµÖ ŸÖ¸ü '´Ö¸üÖšüÖ' µÖÖ ¿Ö²¤ü ÃÖÓÛú»¯Ö®ÖêŸÖ Ûêú¾Öôû ´Ö¸üÖšüÖ •ÖÖŸÖ ®Ö¾Æêü ŸÖ¸ü ²ÖÎÖ´ÆüÞÖÖÓ“ÖÖÆüß ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö       —ÖÖ»Öê»ÖÖ ¯ÖÆüÖ¾ÖµÖÖÃÖ ×´ÖôûŸÖÖê. ´ÆüÞÖã®Ö '´Ö¸üÖšüÖ' Æüß ÃÖÓÛú»¯Ö®ÖÖ Ûú¬Öß ÃÖ´ÖãÆü¾ÖÖ“ÖÛú, Ûú¬Öß ¯ÖϤêü¿Ö¾ÖÖ“ÖÛú ŸÖ¸ü Ûú¬Öß ¾ÖÝÖÔ¾ÖÖ“ÖÛú µÖÖ †£ÖÖÔ®Öê ¾ÖÖ¯Ö¸üÞµÖÖŸÖ †Ö»Öß †ÖÆêü. ”û. ¿ÖÖÆãü ´ÖÆüÖ¸üÖ•ÖÖÓ®Öß ¾µÖÖ¯ÖÛú ¾Ö ¾Ö•ÖÔÛú †¿ÖÖ ¤ãüÆêü¸üß †£ÖÖÔ®Öê ´Ö¸üÖšüÖ ¿Ö²¤üÖ“ÖÖ ˆ¯ÖµÖÖêÝÖ Ûêú»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ. õÖסֵ֟¾ÖÖ“ÖÖ ¾Ö ´Ö¸üÖšüÖ •ÖÖןÖÃÖŸ¾ÖÖ“ÖÖ ¤üÖµÖ¸üÖ ŸµÖÖÓ®Öß ÛãúÞÖ²µÖÖÓ¯ÖµÖÔŸÖ ×¾ÖßÖÖ¹ý®Ö ¯Öãœêü ¿Öã¦ü ¾Ö †×ŸÖ¿Öã¦ü •ÖÖØŸÖ®ÖÖÆüß ŸµÖÖŸÖ ÃÖ´ÖÖ×¾Ö™ü Ûú¹ý®Ö ŸµÖÖÓ®ÖÖ ´Ö¸üÖšüÖ ´ÆüÞÖ¾Öã®Ö ‘ÖêÞµÖÖ“Öß ´Öã³ÖÖ ×¤ü»Öß ÆüÖêŸÖß. µÖÖ“ÖÖ ¯Ö׸üÞÖÖ´Ö ´ÆüÞÖã®Ö“Ö ''ÁÖß ×¿Ö¾ÖÖ•Öß ´Ö¸üÖšüÖ ×´Ö¿Ö®Ö'' µÖÖ ÃÖÓãÖê“Öß Ã£ÖÖ¯Ö®ÖÖ Ûú¸üÞÖÖ·µÖÖ ×¤ü®ÖÛú¸ü¸üÖ¾Ö •Ö¾ÖôûÛú¸üÖÓ®Öß ´Ö¸üÖšüÖ ´ÆüÞÖ¾Ö㠇ד”ûÞÖÖ·µÖÖ †Ã¯Ö鿵ÖÖÓ®ÖÖÆüß ´Ö¸üÖšüÖ ´ÆüÞÖã®Ö ×þÖÛúÖ¸üÞµÖÖ“ÖÖ ¯ÖÏßÖÖ¾Ö ×¤ü»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ. ´ÆüÞÖã®Ö“Ö ŸµÖÖÓ®Öß ´ÖÖôûß, Ø¿Ö¯Öß, ¯Ö¸üß™ü †¿ÖÖ •ÖÖØŸÖ®ÖÖÆüß õÖ×¡ÖµÖ ´ÆüÞÖã®Ö ÃÖÓ²ÖÖê¬Ö»Öê ÆüÖêŸÖê. µÖÖ ÃÖ¾ÖÔ ´ÖÖÓ›üÞÖߟÖã®Ö ïÖ™ü ÆüÖêŸÖê Ûúß, '´Ö¸üÖšüÖ' Æüß ¯Öã¾Öá ‹Ûú ×¾Ö׿Ö™ü •ÖÖŸÖ ®ÖÃÖæ®Ö ŸÖß ¾µÖÖ¯ÖÛú †£ÖÖÔ®Öê ¯ÖÏ“Ö»ÖßŸÖ †ÃÖ»Öê»Öß ÃÖÓÛú»¯Ö®ÖÖ ÆüÖêŸÖß. ´ÆüÞÖã®Ö †Ö•Ö“ÖÖ ŸÖ£ÖÖÛú×£ÖŸÖ ´Ö¸üÖšüÖ ´Æü™ü»ÖÖ •ÖÖÞÖÖ¸üÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ÆüÖ ´Öã»ÖŸÖ: ¿ÖêŸÖÛú¸üß ´ÆüÞÖ•Öê“Ö ÛéúÂÖÛú †ÃÖ»Öê»ÖÖ ÛãúÞÖ²Öß ÃÖ´ÖÖ•Ö“Ö †ÖÆêü Æêü ïÖ™ü ÆüÖêŸÖê. †ÖõÖê¯ÖÖÓ®ÖÖ ˆ¢Ö¸êü : ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ×¾ÖÂÖµÖß ´Ö¸üÖšüß ¾Ö ‡ÓÝÖÏ•Öß ´ÖÖ¬µÖ´ÖÖÓ´Ö¬µÖê •Öê †ÖõÖê¯Ö ®ÖÖë¤ü×¾Ö»Öê ÝÖê»Öê †ÖÆêüŸÖ, ŸµÖÖÃÖ ˆ¢Ö¸êü ¤êüÞÖê ÆüÖ µÖÖ »ÖêÜÖÖ“ÖÖ ‹Ûú ´ÖÆüŸ¾Ö¯ÖæÞÖÔ ³ÖÖÝÖ †ÖÆêü. ŸÖê †ÖõÖê¯Ö ¯Öãœü߻֯ÖÏ´ÖÖÞÖê †ÖÆêüŸÖ. 1. ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ´ÖÖÝÖÖÃÖ ®ÖÖÆüß : ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ´ÖÖÝÖÖÃÖ †ÃÖ»µÖÖ“Öê ˆ¤üÖÆü¸üÞÖ ´ÆüÞÖã®Ö ÝÖÖµÖÛú¾ÖÖ›ü †ÖµÖÖêÝÖÖ®Öê '´ÖãÓ²Ö‡ÔŸÖᯙ ›ü²²Öê¾ÖÖ»Öê Æêü ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“Öê †ÖÆêüŸÖ,' †ÃÖê ´Æü™ü»Öê ÆüÖêŸÖê. µÖÖ¾Ö¸ü ´ÖÓ›ü»Ö †ÖµÖÖêÝÖÖ“Öê ÃÖ¤üÃµÖ ÃÖ×“Ö¾Ö ¸üÖ×Æü»Öê»Öê ¯Öß. ‹ÃÖ. ÛéúÂÞÖ®Ö ¾Ö ‘Ö™ü®ÖÖŸÖ–Ö ±îú•ÖÖ®Ö ´ÖãßֱúÖ µÖÖÓ®Öß ×™üÛúÖ Ûêú»Öß †ÃÖã®Ö, ŸµÖÖÓ“µÖÖ ´ÖŸÖê ›ü²²Öê¾ÖÖ»µÖÖÓ®Öß ŸÖµÖÖ¸ü Ûêú»Öê»Öê †®®Ö »ÖÖêÛú ÜÖÖŸÖÖŸÖ µÖÖ“ÖÖ †£ÖÔ ´Ö¸üÖšüÖ ÆüÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ´ÖÖÝÖÖÃÖ ØÛú¾ÖÖ ÜÖÖ»Ö“µÖÖ ¤ü•ÖÖÔ“ÖÖ ÃÖ´Ö•Ö»ÖÖ •ÖÖŸÖ ®ÖÖÆüß. ÛúÖ¸üÞÖ ÆüÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ´ÖÖÝÖÖÃÖ †ÃÖŸÖÖ ŸÖ¸ü ŸµÖÖÓ®Öß ×¿Ö•Ö¾Ö»Öê»Öê †®®Ö »ÖÖêÛúÖÓ®Öß ÜÖÖ»»Öê ®ÖÃÖŸÖê.19 µÖê£Öê µÖÖ ×™üÛúÖÛúÖ¸üÖÓ®Öß £ÖÖê›üß¿Öß ÝÖ±ú»ÖŸÖ Ûêú»Öß †ÖÆêü. ÛúÖ¸üÞÖ Ã¯Öé¿µÖ †Ö×ÞÖ †Ã¯Öé¿µÖ ÆüÖ ³Öê¤ü ŸµÖÖÓ“µÖÖ »ÖõÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ ®ÖÖÆüß. ‘Ö™ü®ÖÖÃÖ×´ÖŸÖßŸÖ ³ÖÖÂÖÞÖ Ûú¸üŸÖÖÓ®ÖÖ Ûêú. ‹´Ö. ´Ö㮿Öà®Öß Ã¯Ö™ü Ûêú»Öê ÆüÖêŸÖê Ûúß, ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÔ Æêü ïÖé¿µÖ †ÖÆêüŸÖ, †Ã¯Öé¿µÖ ®ÖÖÆüß. ´ÆüÞÖ•Öê ´Ö¸üÖšüÖ Æêü ïÖé¿µÖ †ÃÖ»µÖÖ®Öê ŸµÖÖÓ®Öß ×¿Ö•Ö×¾Ö»Öê»Öê †®®Ö ®ÖÖÛúÖ¸üÞµÖÖ“ÖÖ ¯ÖÏ¿®Ö µÖêŸÖ“Ö ®ÖÖÆüß. †Ö×ÞÖ ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖÃÖÖê²ÖŸÖ ³Öê¤ü³ÖÖ¾Ö ÆüÖêŸÖ“Ö ®ÖÖÆüß, †ÃÖê ´ÆüÞÖ®Öê •Ö¸üÖ †×ŸÖ¿ÖµÖÖê׌ŸÖ“Öê ÆüÖê‡Ô»Ö. ÛúÖÆüß ´Ö×Æü®µÖÖÓ¯Öæ¾Öá ¯ÖãÞµÖÖŸÖ ÜÖÖê»Öê ®ÖÖ¾ÖÖ“µÖÖ ‹ÛúÖ ˆ““Ö•ÖÖ×ŸÖµÖ †×¬ÖÛúÖ¸üß †ÃÖ»Ö껵ÖÖ ´Ö×Æü»ÖꓵÖÖ ‘Ö¸üß ´Ö¸üÖšüÖ †ÃÖ»Ö껵ÖÖ ×á֮Öê •ÖÖŸÖ »Ö¯Ö¾Öã®Ö þֵÖÓ¯ÖÖÛú Ûú¸üÞµÖÖ“Öê ÛúÖ´Ö Ûêú»Öê ÆüÖêŸÖê, ´ÖÖ¡Ö ÜÖÖê»Öê²ÖÖ‡Õ®ÖÖ µÖÖ Ã¾ÖµÖÓ¯ÖÖÛúß®Ö ²ÖÖ‡Ô“Öß •ÖÖŸÖ Ûúôû»µÖÖ¾Ö¸ü ÜÖÖê»Öê²ÖÖ‡Õ®Öß †ÖÛúÖ¿Ö¯ÖÖŸÖÖôû ‹Ûú Ûêú»Öê ÆüÖêŸÖê. ÆüÖ ×¾ÖÂÖµÖ ´ÖÆüÖ¸üÖ™ÒüÖŸÖ “ÖÖÓÝÖ»ÖÖ“Ö ÝÖÖ•Ö»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ. ´ÆüÞÖ•Öê“Ö ˆ““Ö ÃÖ´Ö•Ö»µÖÖ •ÖÖÞÖÖ·µÖÖ •ÖÖŸÖß ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ»ÖÖ ¿Öã¦ü“Ö ´ÖÖ®ÖŸÖÖŸÖ Æêü ŸµÖÖŸÖã®Ö ïÖ™ü ÆüÖêŸÖê. 2. †»¯Ö³Öæ¬ÖÖ¸üÛú †ÃÖÞÖê ÆüÖ ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖÖ ®ÖÖÆüß : ÝÖÖµÖÛú¾ÖÖ›ü †ÖµÖÖêÝÖÖ®Öê ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖᯙ 71 ™üŒÛêú Ûãú™ãÓü²Öê †»¯Ö³Öæ¬ÖÖ¸üÛú †ÃÖ»µÖÖ®Öê ŸÖÖê ×®ÖÛúÂÖ ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖÖÃÖÖšüß »ÖÖ¾Ö»ÖÖ †ÖÆêü, ¯Ö¸ÓüŸÖã ±îú•ÖÖ®Ö ´ÖãßֱúÖÓ“µÖÖ ´ÖŸÖê ÆüÖ ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖÖ“ÖÖ ×®ÖÛúÂÖ ®ÖÖÆüß ŸÖ¸ü Æêü ¿ÖêŸÖß ÃÖÓÛú™üÖ´Öãôêû ‘Ö›ü»Öê †ÖÆêü. ŸµÖÖÃÖ ˆ¢Ö¸ü †ÃÖê Ûúß, ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖ ×¿ÖõÖÞÖÖ“Öê ¯ÖÏ´ÖÖÞÖ Ûú´Öß †ÃÖ»µÖÖ®Öê ŸÖê ®ÖÖêÛú¸üßÃÖÖ¸üܵÖÖ ¯ÖÖÓœü¸ü¯Öê¿ÖÖ ¾Ö Æü´Öß“Öê ˆŸ¯Ö®®ÖáÖÖêŸÖ †ÃÖÞÖÖ·µÖÖ ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖÖŸÖ †Ö»Öê ®ÖÖÆüß. ÛúÖ¸üÞÖ ¿ÖêŸÖß †ÃÖ»µÖÖ´Öãôêû ŸÖê ׿ÖõÖÞÖÖ“µÖÖ ±Óú¤üÖŸÖ ¯Ö›ü»Öê ®ÖÖÆüß. ´ÆüÞÖ•Öê ¿ÖêŸÖß ÆüÖ ¯ÖÖ¸Óü¯ÖÖ׸üÛú ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ ŸµÖÖÓ“µÖÖ ×¿ÖõÖÞÖÖ“µÖÖ †Ö›ü †Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. ŸµÖÖ´Öãôêû Æêü ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖ“Ö †ÖÆêü. ˆ““Ö•ÖÖŸÖß“Öê »ÖÖêÛú ¿ÖêŸÖß Ûú¸üßŸÖ ®ÖÖÆüߟÖ. ŸÖ¸ü Ûú¸ü¾Öã®Ö ‘ÖêŸÖÖŸÖ. †ÖŸ´ÖÆüŸµÖÖ Ûú¸üÞÖÖ·µÖÖÓ´Ö¬µÖê ˆ““Ö•ÖÖן֓Öê »ÖÖêÛú פüÃÖŸÖ ®ÖÖÆüߟÖ. £ÖÖê›üŒµÖÖŸÖ ¿ÖêŸÖß Ûú¸üÞÖê Æêü“Ö ´ÖãôûÖŸÖ ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖÖ“Öê »ÖõÖÞÖ †ÖÆêü. †¿ÖÖ ¿ÖêŸÖÛú¸üß •ÖÖØŸÖ“ÖÖ“Ö †Öê²ÖßÃÖß ´Ö¬µÖê ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö Ûú¸üÞµÖÖŸÖ µÖÖ¾ÖÖ †¿Öß “Ö“ÖÖÔ ‘Ö™ü®ÖÖÃÖ×´ÖŸÖßŸÖ —ÖÖ»Öê»Öß †ÖÆêü. 3) ÝÖÖµÖÛú¾ÖÖ›ü †ÖµÖÖêÝÖÖ®Öê ¸üÖ™ÒüßµÖ ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÔ †ÖµÖÖêÝÖÖ¿Öß ÃÖ»»ÖÖ´ÖÃÖ»ÖŸÖ Ûêú»Öß ®ÖÖÆüß. †ÃÖêÆüß ´Æü™ü»Öê •ÖÖŸÖê Ûúß, ÝÖÖµÖÛú¾ÖÖ›ü †ÖµÖÖêÝÖÖ®Öê ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖÃÖ †Ö¸üõÖÞÖ ¤êüŸÖÖÓ®ÖÖ ¸üÖ™ÒüßµÖ ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÔ †ÖµÖÖêÝÖÖ¿Öß ÃÖ»»ÖÖ´ÖÃÖ»ÖŸÖ Ûêú»Öß ®ÖÖÆüß. µÖÖ“Öê ˆ¢Ö¸ü ˆ““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê“Ö ×®ÖÛúÖ»Ö¯Ö¡ÖÖŸÖ ×¤ü»Öê»Öê †ÖÆêü. ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê ´Æü™ü»Öê †ÖÆêü Ûúß, "¸üÖ™ÒüßµÖ ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÔ †ÖµÖÖêÝÖÖ®Öê ¸üÖ•µÖ ´ÖÖÝÖÖÃÖ¾ÖÝÖÔ †ÖµÖÖêÝÖÖ“Öê †×¬ÖÛúÖ¸ü ÛúÖœãü®Ö ‘ÖêŸÖ»Öê»Öê ®ÖÖÆüߟÖ." µÖê£Öê ‹Ûú ²ÖÖ²Ö ®Ö´Öã¤ü Ûú¸üÖ¾Öß »ÖÖÝÖê»Ö, ŸÖß ´ÆüÞÖ•Öê 2019 ´Ö¬µÖê ˆ¢Ö¸ü¯ÖϤêü¿Ö ÃÖ¸üÛúÖ¸ü®Öê 17 †Öê²ÖßÃÖß •ÖÖŸÖà®ÖÖ ‹ÃÖ. ÃÖß. (SC) ¯ÖϾÖÝÖÖÔŸÖ ÃÖ´ÖÖ×¾Ö™ü Ûú¸üŸÖÖÓ®ÖÖ ¸üÖ™ÒüßµÖ †®ÖãÃÖæ“ÖßŸÖ •ÖÖŸÖß †ÖµÖÖêÝÖÖ“ÖÖ ÃÖ»»ÖÖ ‘ÖêŸÖ»ÖÖ ®Ö¾ÆüŸÖÖ. 4) †ÖÓŸÖ¸ü•ÖÖ×ŸÖµÖ ×¾Ö¾ÖÖÆü ®Ö Ûú¸üÞÖê ØÛú¾ÖÖ ×¾Ö¬Ö¾ÖÖ ¯Öã®ÖÙ¾Ö¾ÖÖÆü ®Ö Ûú¸üÞÖê ÆüÖ ×®ÖÛúÂÖ ÆüÖê‰ú ¿ÖÛúŸÖ ®ÖÖÆüß. ¯Öß. ‹ÃÖ. ÛéúÂÞÖ®Ö“µÖÖ ´ÖŸÖê, †ÖÓŸÖ¸ü•ÖÖ×ŸÖµÖ ×¾Ö¾ÖÖÆü ®Ö Ûú¸üÞÖê ØÛú¾ÖÖ ×¾Ö¬Ö¾ÖÖ ¯Öã®ÖÙ¾Ö¾ÖÖÆü ®Ö Ûú¸üÞÖê Æêü ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ´ÖÖÝÖÖÃÖ»Öê¯ÖÞÖÖ“Öê ®Ö¾Æêü ŸÖ¸ü ˆ““Ö ¯Ö¸Óü¯Ö¸üÖ †ÃÖ»Ö껵ÖÖ »ÖÖêÛúÖÓ“Öê »ÖõÖÞÖ †ÖÆêü. ÜÖÖ»Ö“µÖÖ •ÖÖØŸÖ“ÖÖ ÆüÖ ¯ÖÏ¿®Ö ®ÖÖÆüß. ÛéúÂÞÖ®Ö“ÖÖ ÆüÖ µÖã׌ŸÖ¾ÖÖ¤ü ÛúÖÆüß †Ó¿Öß ÜÖ¸üÖ †ÖÆêü. ¯Ö¸ÓüŸÖã †Ö¬Öã×®ÖÛú ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖ †ÖÓŸÖ¸ü•ÖÖ×ŸÖµÖ ×¾Ö¾ÖÖÆüÖÃÖ ®Ö ×þÖÛúÖ¸üÞÖê ØÛú¾ÖÖ †Ö¯Ö»µÖÖ ŸÖ¹ýÞÖ ×¾Ö¬Ö¾ÖÖ ´Öã»Öà“Öê ¯Öã®ÖÙ¾Ö¾ÖÖÆü ®Ö Ûú¸üÞÖê Æêü ÛúÖêÞÖß †Ö¬Öã×®ÖÛú¯ÖÞÖÖ“Öê »ÖõÖÞÖ †ÖÆêü, †ÃÖê ´ÆüÞÖê»Ö ÛúÖµÖ? 5) ´Ö¸üÖšüÖ Æêü ÃÖ¢ÖÖ¬ÖÖ¸üß ¾Ö ÃÖÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖê. ‹Ûú †ÖõÖê¯Ö †ÃÖÖ ‘ÖêŸÖ»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê Ûúß, ‹êןÖÆüÖ×ÃÖÛú¥ü™ü¶Ö ´Ö¸üÖšüÖ Ûêú¾Öôû ¿ÖêŸÖÛú¸üß“Ö ®ÖÖÆüß ŸÖ¸ü ÃÖ¢ÖÖ¬ÖÖ¸üß ÆüÖêŸÖê ¾Ö ¯Öê¿Ö¾Öê †Ö×ÞÖ ‡ÓÝÖÏ•ÖÖÓ“µÖÖ ÃÖÖÖŸÖÆüß ÆüÖêŸÖê. µÖÖ«üÖ¸êü ŸµÖÖÓ®ÖÖ ´ÆüÞÖÖµÖ“Öê †ÖÆêü Ûúß, ´Ö¸üÖšüÖ ¯Ö¸Óü¯Ö¸êü®Öê ÃÖ¢ÖÖ¬ÖÖ¸üß »ÖÖêÛú †ÖÆêüŸÖ. ÜÖ¸êüŸÖ¸ü ÆüÖ µÖã׌ŸÖ¾ÖÖ¤ü ×™üÛúÞÖÖ¸üÖ ®ÖÖÆüß. ÛúÖ¸üÞÖ ´ÖÆüÖ¸üÖ™ÒüÖŸÖ ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖ ÃÖ¾ÖÔ¯ÖÏ£Ö´Ö ×¿Ö¾ÖÖ•Öß ´ÖÆüÖ¸üÖ•ÖÖÓ®Öß ¸üÖ•µÖ ãÖÖ¯Ö®Ö Ûêú»Öê, ´ÖÖ¡Ö ŸµÖÖ“Öß ¾µÖÖ¯ŸÖß Æüß Ûêú¾Öôû ¯Ö׿“Ö´Ö ´ÖÆüÖ¸üÖ™ÒüÖŸÖᯙ ÛúÖÆüß ³ÖÖÝÖÖ¯Öã¸üŸÖß ´ÖµÖÖÔפüŸÖ ÆüÖêŸÖß †Ö×ÞÖ ¸üÖÆüß»ÖÖ ¯ÖÏ¿®Ö ´Ö¸üÖšêü Æêü ¯Öê¿Ö¾Öê †Ö×ÞÖ ‡ÓÝÖÏ•Öß ÃÖÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖê, ŸÖ¸ü µÖê£Öê ®Ö´Öã¤ü Ûú¸üÖ¾ÖêÃÖê ¾ÖÖ™üŸÖê Ûúß, ‡ÓÝÖÏ•Öß ÃÖÖÖŸÖ ´ÖÆüÖ¸ü ÃÖã¨üÖ ÆüÖêŸÖê ¾Ö ŸµÖÖÓ“µÖÖ ®ÖÖ¾ÖÖ“Öß '´ÖÆüÖ¸ü ²Ö™üÖ»ÖßµÖ®Ö'Æüß ÆüÖêŸÖß. ´ÆüÞÖã®Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÓ®ÖÖ †Ö¯ÖÞÖ ÃÖ¢ÖÖ¬ÖÖ¸üß ØÛú¾ÖÖ õÖ×¡ÖµÖ ´ÖÖ®ÖŸÖ ®ÖÖÆüß. 6) ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“Öê ¸üÖ•ÖÛúÖ¸üÞÖ ¾Ö ÃÖ´ÖÖ•ÖÛúÖÞÖÖŸÖ ¯ÖÏÖ²Ö»µÖ †ÖÆêü. ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´Ö•ÖÖ¾Ö¸ü Ûêú»ÖÖ •ÖÖÞÖÖ¸üÖ ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšüÖ †Ö¸üÖê¯Ö •ÖÖê ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“µÖÖ †Ö¸üõÖÞÖÖ“µÖÖ ´ÖÖÝÖÖÔŸÖᯙ ´ÖÖêšüÖ †›ü£ÖôûÖ †ÖÆêü, †Ö×ÞÖ ŸµÖÖ“Ö †Ö¬ÖÖ¸êü 2014 »ÖÖ ´ÖãÓ²Ö‡Ô ˆ““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê ´Ö¸üÖšüÖ †Ö¸üõÖÞÖÖ¾Ö¸ü ãÖ×ÝÖŸÖß ×¤ü»Öß ÆüÖêŸÖß. ŸÖÖê ´ÆüÞÖ•Öê ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“Öê ¸üÖ•ÖÛúÖ¸üÞÖ, ÃÖ´ÖÖ•ÖÛúÖ¸üÞÖ ¾Ö †£ÖÔÛúÖ¸üÞÖÖŸÖᯙ ¾Ö“ÖÔÃ¾Ö ÆüÖêµÖ. ÃÖãÆüÖÃÖ ¯Öôû¿ÖßÛú¸üÖÓ®Öß "¯ÖÖò»Öß™üߌÃÖ ‡®Ö ´ÖÆüÖ¸üÖ™Òü" µÖÖ ¯ÖãßÖÛúÖŸÖ Ûêú»Ö껵ÖÖ ®ÖÖë¤üß®ÖãÃÖÖ¸ü 1962 ŸÖê 2004 µÖÖ ÛúÖ»ÖÖ¾Ö¬ÖßŸÖ 2430 †Ö´Ö¤üÖ¸üÖÓ¯ÖîÛúß 55 ™üŒÛêú ´ÆüÞÖ•Öê 1336 †Ö´Ö¤üÖ¸ü ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“Öê ÆüÖêŸÖê. 54 ™üŒÛêú ׿ÖõÖÞÖ ÃÖÓãÖÖ ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“µÖÖ †ÖÆêüŸÖ, ×¾ÖªÖ¯ÖßšüÖ“µÖÖ ¾µÖ¾ÖãÖÖ¯Ö®ÖÖŸÖ 60 ŸÖê 75 ™üŒÛêú ¯ÖÏןÖ×®Ö¬Öߟ¾Ö ´Ö¸üÖšüÖ †ÖÆêü. ¸üÖ•µÖÖŸÖᯙ 105 ÃÖÖÜÖ¸ü ÛúÖ¸üÜÖÖ®µÖÖÓ¯ÖîÛúß 86 ÛúÖ¸üÜÖÖ®Öê ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖÛú›êü †ÖÆêüŸÖ. 71.4 ™üŒÛêú ÃÖÆüÛúÖ¸üß ÃÖÓãÖÖÓ¾Ö¸ü ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“Öê ¾Ö“ÖÔÃ¾Ö †ÖÆêü. ŸÖ¸ü 1 ®ÖÖê¾Æëü²Ö¸ü 1956 ŸÖê 2014 ¯ÖµÖÕŸÖ —ÖÖ»Ö껵ÖÖ 17 ´ÖãִܵÖÓ¡µÖÖÓ¯ÖîÛúß 12 ´ÖãִܵÖÓ¡Öß ´Ö¸üÖšüÖ †ÖÆêüŸÖ.20 (1960 ŸÖê 2020 ¯ÖµÖÕŸÖ 18 ¯ÖîÛúß 10) ‡. Æêü ÃÖ¾ÖÔ †Ö¸üÖê¯Ö ÜÖ¸êü †ÖÆêüŸÖ. ¯Ö¸ÓüŸÖã µÖÖÃÖ ˆ¢Ö¸ü †ÃÖê Ûúß, ´ÖÆüÖ¸üÖ™ÒüÖŸÖ ´Ö¸üÖšüÖ ¾Ö ÛãúÞÖ²Öß ´Ö¸üÖšüÖ µÖÖÓ“Öß »ÖÖêÛúÃÖÓܵÖÖ •ÖÖÃŸÖ †ÃÖ»µÖÖ®Öê ÃÖÖÆü•ÖßÛú“Ö ŸµÖÖÓ“Öê“Ö †Ö´Ö¤üÖ¸ü •ÖÖÃŸÖ ¯ÖÏ´ÖÖÞÖÖŸÖ ×®Ö¾Ö›ãü®Ö µÖêÞÖÖ¸ü ¾Ö ´ÖÓ¡Öß †Ö×ÞÖ ´ÖãִܵÖÓ¡ÖßÆüß ÆüÖêÞÖÖ¸ü µÖÖŸÖ ¿ÖÓÛúÖ ®ÖÖÆüß. ´ÖÖ¡Ö ‡ŸÖÛêú †ÃÖã®ÖÆüß ÃÖÖ´ÖÖ®µÖ ´Ö¸üÖšüÖ ´ÖÖÞÖãÃÖ ¤ü׸ü¦üß †¾ÖãÖêŸÖ ÛúÖ †ÖÆêü µÖÖ“Öê ˆ¢Ö¸ü ×™üÛúÖÛúÖ¸üÖÓ®ÖÖ ªÖ¾Öê »ÖÖÝÖê»Ö. µÖÖ“ÖÖ †£ÖÔ †ÃÖÖ ÆüÖêŸÖÖê Ûúß ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖᯙ ÛúÖÆüà“Öß ¸üÖ•ÖÛúßµÖ ¯ÖÏÝÖŸÖß —ÖÖ»Öß, ´ÖÖ¡Ö ŸµÖÖ“ÖÖ ±úÖµÖ¤üÖ ÃÖÓ¯ÖæÞÖÔ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“Öß ÃÖÖ´ÖÖוÖÛú ¾Ö †ÖÙ£ÖÛú ¯ÖÏÝÖŸÖß ÆüÖêÞµÖÖŸÖ —ÖÖ»ÖÖ ®ÖÖÆüß. ÃÖß. ‹ÃÖ. ›üß. ‹ÃÖ. µÖÖ ×¤ü»»Öß ×Ã£ÖŸÖ ÃÖÓãÖê®Öê 2014 ´Ö¬µÖê Ûêú»Ö껵ÖÖ ‹ÛúÖ ÃÖ¾Æìü®ÖãÃÖÖ¸ü ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖᯙ Ûêú¾Öôû 3 ™üŒÛêú »ÖÖêÛúÖÓ“Öê“Ö ¸üÖ•ÖÛúßµÖ ÃÖ¢ÖêŸÖ ¾Ö“ÖÔÃ¾Ö †ÖÆê, †ÃÖê ´Æü™ü»Öê †ÖÆêüü. 30 ´ÖÖ“ÖÔ 2014 ¸üÖê•Öß »ÖÖêÛúÃÖ¢ÖÖ“µÖÖ »ÖÖêÛú¸ÓüÝÖ´Ö¬Öᯙ "´ÖÆüÖ¸üÖ™ÒüÖŸÖᯙ ¸üÖ•ÖÛúßµÖ ‘Ö¸üÖÞÖê¿ÖÖÆüß" µÖÖ »ÖêÜÖÖŸÖᯙ ´ÖÖ×ÆüŸÖß®ÖãÃÖÖ¸ü ´ÖÆüÖ¸üÖ™ÒüÖŸÖ ¯ÖÏŸµÖêÛú וֻÆü¶ÖŸÖ ÛúÖÆüß ´Ö¸üÖšüÖ ‘Ö¸üÖÞµÖÖÓ“Öß ÃÖ¢ÖÖ ×®Ö´ÖÖÔÞÖ —ÖÖ»Öß †ÃÖæ®Ö, ŸµÖÖÓ“µÖÖ“Ö ŸÖÖ²µÖÖŸÖ ¸üÖ•ÖÛúßµÖ ÃÖ¢ÖÖ †ÃÖã®Ö, ÃÖÖÜÖ¸ü ÛúÖ¸üÜÖÖ®Öê †Ö×ÞÖ ÃÖÆüÛúÖ¸ü õÖê¡ÖÖ¾Ö¸üÆüß ŸµÖÖÓ“Öê“Ö ¾Ö“ÖÔÃ¾Ö †ÖÆêü. ŸÖê£Öê ÃÖÖ´ÖÖ®µÖ ´Ö¸üÖšüÖ ´ÖÖÞÖÃÖÖ“ÖÖ ÛúÖÆüßÆüß ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö µÖêŸÖ ®ÖÖÆüß. †ÃÖÖ ÃÖ¢ÖÖ¬ÖÖ¸üß ÃÖ´Öã¤üÖµÖ 5 ™üŒÛêú“µÖÖ †ÖŸÖ †ÖÆêü. ´ÆüÞÖã®Ö ÃÖÓ¯ÖæÞÖÔ ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ÃÖ¢ÖÖ¬ÖÖ¸üß ¾Ö ÁÖß´ÖÓŸÖ †ÖÆêü †ÃÖê ÃÖ´Ö•ÖÞÖê “ÖæÛú †ÖÆêü. µÖê£Öê ‹Ûú ²ÖÖ²Ö ÜÖÖÃÖÛú¹ý®Ö ®Ö´Öã¤ü Ûú¸üÖ¾Öß »ÖÖÝÖê»Ö Ûúß ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ¯ÖÏ´ÖÖÞÖê“Ö Ûú®ÖÖÔ™üÛúÖŸÖ ÝÖÖî›üÖ Æüß •ÖÖŸÖ ¯ÖϲÖôû †ÃÖæ®Ö ŸÖß †Öê²ÖßÃÖß ´Ö¬µÖê ÃÖ´ÖÖ×¾Ö™ü †ÖÆêü. µÖÖ“Ö ÝÖÖî›üÖ •ÖÖŸÖß“Öê ¤êü¾ÖêÝÖÖî›üÖ Æêü ¯ÖϬÖÖ®Ö´ÖÓ¡Öß ÆüÖêŸÖê ¾Ö ŸµÖÖÓ“ÖÖ ¯ÖõÖ Ûú®ÖÖÔ™ÛúÖŸÖ ¯ÖϳÖÖ¾Ö¿ÖÖ»Öß †ÃÖæ®Ö ŸµÖÖÓ“Öê ¯Öã¡Ö †×»ÖÛú›êü“Ö Ûú®ÖÖÔ™üÛú“Öê ´ÖãִܵÖÓ¡Öß ÆüÖêŸÖê. ײÖÆüÖ¸ü ¾Ö ˆ¢Ö¸ü¯ÖϤêü¿ÖÖŸÖ ÃÖ¾ÖÔ“Ö õÖê¡ÖÖŸÖ ¯ÖϳÖãŸ¾Ö †ÃÖ»Ö껵ÖÖ µÖÖ¤ü¾ÖÖÓ“Öß ®ÖÖë¤ü ¤êü×ÜÖ»Ö †Öê²ÖßÃÖß´Ö¬µÖê“Ö Ûú¸üÞµÖÖŸÖ †Ö»Öê»Öß †ÖÆêü. ŸÖÖ×´Öôû®ÖÖ›ãüŸÖ ¤êü¾Ö¸ü, ¸êüøüß, ÛúÖê®ÖÖ¸ü, ®ÖÖµÖ›ãü †Ö×ÞÖ ®ÖÖ¤üÖ¸ü µÖÖ ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÛúõÖ •ÖÖŸÖß †Öê²ÖßÃÖß´Ö¬µÖê †ÖÆêüŸÖ. ¤êü¾Ö¸ü •ÖÖŸÖß“Öê ŸÖ¸ü ¸üÖ•ÖÛúÖ¸üÞÖÖŸÖÆüß ¯ÖÏÖ²Ö»µÖ †ÖÆêü. ´ÆüÞÖã®Ö ´Ö¸üÖšüÖ ÆüÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ¯ÖϲÖôû †ÖÆêü ´ÆüÞÖã®Ö ŸµÖÖŸÖᯙ ÝÖ¸ü•ÖãÓ®ÖÖ ŸµÖÖÓ“ÖÖ †Öê²ÖßÃÖß ¯ÖϾÖÝÖÖÔŸÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö Ûú¸üÞÖê ÆüÖ ŸµÖÖÓ“ÖÖ ÆüŒÛú †ÃÖã®ÖÆüß ŸÖÖê ®ÖÖÛúÖ¸üÞÖê †®µÖÖµÖÛúÖ¸üÛú †ÖÆêü. ×®ÖÂÛúÂÖÔ ¾Ö ÃÖæ“Ö®ÖÖ : ¾Ö¸üᯙ ÃÖ¾ÖÔ “Ö“Ö쓵ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸êü †ÃÖê ´ÆüÞÖŸÖÖ µÖê‡Ô»Ö Ûúß, ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ÆüÖ †Öê²ÖßÃÖß ¯ÖϾÖÝÖÖÔ“Öê ÃÖ¾ÖÔ ×®ÖÛúÂÖ ¯ÖæÞÖÔ Ûú¸üŸÖÖê. ´ÆüÞÖã®Ö ŸµÖÖÃÖ Ûêú¾Öôû †Öê²ÖßÃÖß ¾ÖÝÖÖÔŸÖ“Ö ÃÖ´ÖÖ×¾Ö™ü Ûú¸üÖ¾Öê »ÖÖÝÖê»Ö. †ÃÖê“Ö ´ÖŸÖ ÛúÖÆüß †³µÖÖÃÖÛúÖÓ“ÖêÆüß †ÖÆêü. †ÃÖê Ûú¸üŸÖÖÓ®ÖÖ †Ö¸üõÖÞÖÖ“Öß 50 ™üŒÛêú“Öß ´ÖµÖÖÔ¤üÖ ÃÖã¨üÖ ×¿Ö×£Ö»Ö Ûú¹ý®Ö ŸÖß ¾ÖÖœü¾ÖÖ¾Öß »ÖÖÝÖê»Ö. Æêü ÃÖ¾ÖÔ ÆüÖêÞµÖÖÃÖÖšüß ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ®Öê ‘Ö™ü®ÖÖŸ´ÖÛú ¾Ö ¿ÖÖÓŸÖŸÖÖ¯ÖæÞÖÔ ´ÖÖÝÖÖÔ®Öê ¾Ö ‡ŸÖ¸ü ÃÖ´ÖÖ•Ö‘Ö™üÛúÖÓ“ÖÖ ¯ÖÖšüà²ÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ Ûú¹ý®Ö ÃÖÓ‘ÖÂÖÔ Ûú¸üÖ¾ÖÖ »ÖÖÝÖê»Ö. ŸÖê¾ÆüÖ“Ö Ûëú¦ü ¿ÖÖÃÖ®ÖÖ¾Ö¸ü ¤ü²ÖÖ¾Ö ×®Ö´ÖÖÔÞÖ ÆüÖê‡Ô»Ö. 1986 ÃÖÖ»Öß ¿ÖÆüÖ²ÖÖ®ÖÖê ÜÖ™ü»µÖÖŸÖ ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ®Öê ´ÖãûÖß´Ö ×áֵÖÖÓ®ÖÖ ¯ÖÖê™üÝÖß“ÖÖ †×¬ÖÛúÖ¸ü פü»ÖÖ †ÃÖŸÖÖ ŸµÖÖ×¾Ö¸üÖê¬ÖÖŸÖ ´ÖãûÖß´Ö ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ®Öê ¤êü¿Ö³Ö¸ü †ÖÓ¤üÖê»Ö®Ö Ûêú»µÖÖ´Öãôêû ÃÖÓÃÖ¤êü®Öê ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ“ÖÖ ×®ÖÞÖÔµÖ ×±ú¸ü×¾Ö»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ. ŸµÖÖ“Ö ¯Ö¨üŸÖß®Öê ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖᯙ ¸üÖ•ÖÛúßµÖ ¯Ö¤üÖ׬ÖÛúÖ·µÖÖÓ®Öß ¯Ö¤üÖ“Öê ¸üÖ•Öß®ÖÖ´Öê ¤êü‰ú®Ö Ûëú¦ü ¿ÖÖÃÖ®ÖÖ¾Ö¸ü ¤ü²ÖÖ¾Ö †ÖÞÖã®Ö †Ö¸üõÖÞÖÖÃÖÖšüß µÖÖêÝµÖ ŸÖß ÛúÖµÖÔ¾ÖÖÆüß Ûú¸üÞµÖÖÃÖÖšüß ¯Öϵ֟®Ö Ûú¸üÖ¾ÖêŸÖ.
ÃÖÓ¤ü³ÖÔ : 1.      ›üÖò. ²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²Ö †ÖÓ²Öê›üÛú¸ü, ''¿Öã¦ü ¯Öæ¾Öá ÛúÖêÞÖ ÆüÖêŸÖê'', ¯ÖÖ®Ö ÛÎú. 217 ŸÖê 225. 2.      ‘Ö™ü®ÖÖ ÃÖ×´ÖŸÖߟÖᯙ “Ö“ÖÖÔ, ÜÖÓ›ü 7, ¯ÖÖ®Ö ÛÎú. 671-702. 3.      ˆ¯Ö¸üÖꌟÖ, ¯ÖÖ®Ö ÛÎú. 687-688. 4.      ˆ¯Ö¸üÖꌟÖ, ¯ÖÖ®Ö ÛÎú. 697. 5.      ˆ¯Ö¸üÖꌟÖ, ¯ÖÖ®Ö ÛÎú. 701-702. 6.      ˆ¯Ö¸üÖꌟÖ, ¯ÖÖ®Ö ÛÎú. 701-702. 7.      www.bloomberquint.com, "Is there a fundamental right to reservations? Abhinav Chandrachud. 8.      ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ“Öê ´Ö¸üÖšüÖ †Ö¸üõÖÞÖÖÃÖ Ã£Ö×ÝÖŸÖß ¤êüÞÖÖ¸êü ×®ÖÛúÖ»Ö¯Ö¡Ö, Para-15. 9.      ÃÖ¾ÖÖì““Ö ®µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ“Öê ´Ö¸üÖšüÖ †Ö¸üõÖÞÖÖÃÖ Ã£Ö×ÝÖŸÖß ¤êüÞÖÖ¸êü ×®ÖÛúÖ»Ö¯Ö¡Ö, Para-15. 10.   ±îú•ÖÖ®Ö ´ÖãßֱúÖ, "The Hindu" ´Ö¬Öᯙ »ÖêÜÖ, פü. 10 •Öã»Öî 2019. 11.   The Wire, "Why the Bombay HC Judgement on Maratha reservation is inherently flawed. 12.   (a) www.dhaindia.com, "Report reveals low land holding of Maratha community in Maharashtra", 01/12/2018. (b) www.scroll.in, "With reservations for powerful Marathas, BJP hopes to consolidate hold on Maharashtra". 30/11/2018. 13.   "Maratha and Kunbis not separate castes, both should be under OBC : Maharashtra Backward Class panel report", www.firstpost.com, 29/01/2019. 14.   ˆ¯Ö¸üÖꌟÖ, no. 12 15.   ›üÖò. ˆ´Öê¿Ö ²ÖÝÖÖ›êü, "´Ö¸üÖšüÖ †ÖŸ´ÖÖê®®ÖŸÖß“ÖÖ ÃÖÓ‘ÖÂÖÔ ¾Ö •ÖÖÝÖéŸÖßÛúÖ¸ü ¯ÖÖôêûÛú¸ü", ¯Ö׸ü¾ÖŸÖÔ®ÖÖ“ÖÖ ¾ÖÖ™üÃÖ¹ý, 16 ŸÖê 30 •Öã®Ö 2015. ¯ÖÖ®Ö ÛÎú. 21 ŸÖê 33. 16.   ˆ¯Ö¸üÖêŒŸÖ 17.   ˆ¯Ö¸üÖêŒŸÖ 18.   ˆ¯Ö¸üÖêŒŸÖ 19.   a) www.thewire.com, "Why the Bombay HC judgement on Maratha Reservation is inherently flawed? b) The Hindu, 10 July 2019, "Maratha reservation is more appeasement than justice". 20.   ¤îü×®ÖÛú »ÖÖêÛúÃÖ¢ÖÖ, 22 ®ÖÖê¾Æëü²Ö¸ü 2018.